Zmiana ta wynika z konieczności dostosowania dotychczasowych przepisów prawnych do wyroku TK z dnia 20 października 2009 r. (sygn. akt SK 6/09), który stwierdził niezgodność z Konstytucją art. 47922 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 ze zm.).
Na początku, warto wskazać, że wznowienie postępowania to instytucja, dzięki której można doprowadzić do podważenia prawomocnego orzeczenia i ponownego rozpatrzenia sprawy. Aby można ją było zastosować, musi zaistnieć jedna z przesłanek enumeratywnie wymienionych w kodeksie postępowania cywilnego. Zajście jednej z tych przesłanek jest na tyle istotne (np. oparcie wyroku na podrobionym dokumencie), że wydane orzeczenie, mimo że jest już prawomocne, musi zostać zmienione. Wznowienia postępowania można żądać m.in. wtedy, gdy przepis, na podstawie którego został wydany wyrok, został uznany przez TK za niekonstytucyjny. Dzięki temu obywatel ma prawo do żądania ponownego rozpatrzenia swojej sprawy, już w takim stanie prawnym, który jest zgodny z Konstytucją.
W obecnym stanie prawnym, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym strona dowiedziała się o uchybieniu, bądź od dnia wejścia w życie orzeczenia TK. Nie można wznawiać spraw po upływie pięciu lat od daty uprawomocnienia się wyroku, chyba że strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana. Natomiast w sprawach gospodarczych (czyli sprawach pomiędzy przedsiębiorcami) termin ten jest krótszy - wznowienie postępowania jest niemożliwe po upływie dwóch lat od daty uprawomocnienia się wyroku. Do wejścia w życie nowelizacji, powyższe ograniczenie czasowe obowiązywało niezależnie od tego, jaka była przyczyna wznowienia.
Tak krótki, dwuletni termin do żądania wznowienia postępowania, został ustanowiony po to, by ograniczyć w czasie możliwość wzruszania prawomocnych wyroków w sprawach gospodarczych i dzięki temu zapewnić większą ich stabilność, a tym samym - większą pewność obrotu. Jednak TK uznał, że takie ograniczenie w niektórych przypadkach narusza przepisy Konstytucji, ponieważ po upływie dwóch lat nie było możliwe wznowienie postępowania nawet wtedy, gdy po tym czasie TK uznał przepis, będący podstawą orzeczenia, za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Takie ograniczenie mogło prowadzić do pozbawienia obywateli prawa przyznanego im na mocy samej Konstytucji oraz nierównego ich traktowania.
Nowelizacją dodano do art. 47922 k.p.c. zdanie drugie, zgodnie z którym, jeżeli podstawą wznowienia jest wyrok TK, wnoszenie skargi o wznowienie postępowania ograniczone jest pięcioletnim terminem, liczonym od dnia uprawomocnienia się wyroku.
Podsumowując, wskutek nowelizacji, zarówno w postępowaniu zwykłym, jak i w postępowaniu w sprawach gospodarczych obowiązuje ten sam, pięcioletni termin do żądania wznowienia postępowania, jeżeli orzeczenie wydane w tym postępowaniu, zostało oparte na przepisach uznanych następnie za niekonstytucyjne. Przedsiębiorcy uzyskają dzięki temu większe możliwości żądania wznowienia postępowania. Jest to szczególnie istotne, zważywszy na długi czas rozpatrywania spraw przez TK, który niejednokrotnie powodował, że przedsiębiorcy, ze względu na upływ dotychczas obowiązującego, dwuletniego terminu, tracili uprawnienie do żądania wznowienia postępowania. Dodatkowo nowelizacja zrównuje w tym zakresie sytuację przedsiębiorców z sytuacją innych podmiotów, niebędących przedsiębiorcami.
Patrycja Dzięgielewska
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna