Na wstępie należy wskazać, że sposoby zawierania umów zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „Kodeks cywilny”). Kodeks cywilny przewiduje cztery sposoby zawierania umów, którymi są oferta, negocjacje, aukcja i przetarg.
Pierwszym, przedstawionym w niniejszej publikacji sposobem zawierania umów, jest oferta, która polega na złożeniu oświadczenia woli zawarcia umowy (oferty) przez jedną stronę i przyjęciu go przez drugą. Ważne jest, że oświadczenie woli stanowi ofertę tylko, jeśli zawiera istotne postanowienia umowy, która ma zostać zawarta. W praktyce oznacza to, że osoba zainteresowana zawarciem umowy w tym trybie, musi przedstawić swoją ofertę w sposób stanowczy, podając przy tym niezbędne elementy treści samej umowy, której oferta ta dotyczy (przykładowo: wskazanie przedmiotu umowy, ceny itp.). Jeśli oferta nie zawiera takich elementów uznaje się ją jedynie za zaproszenie.
Moment, w którym następuje związanie oferenta (składającego ofertę) ofertą określany jest zależnie od adresata oferty. Jeśli oferta składana jest oznaczonemu adresatowi, wiąże od chwili udostępnienia jej temu adresatowi w sposób, który umożliwił mu zapoznanie się z treścią oferty. Natomiast, oferta skierowana do nieoznaczonego grona adresatów, wiąże oferenta od chwili gdy, już konkretny adresat, potwierdzi niezwłocznie jej otrzymanie. Ważne przy tym jest, że sama informacja o otrzymaniu oferty nie jest jednoznaczna z jej przyjęciem.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, skutecznie złożona oferta jest nieodwołalna, co oznacza, że oferent po złożeniu oferty nie może już zmienić zdania, i to od adresata oferty zależy, czy do zawarcia umowy dojdzie, czy nie. Wyjątek od tej zasady został przewidziany w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami. Mianowicie w stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty. Jednakże nawet takiej oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej treści lub określono w niej termin przyjęcia.
Kolejną kwestią wymagającą omówienia, jest termin, w którym oferta przestaje wiązać oferenta. Co do zasady oferent może w swojej ofercie dowolnie określić termin, w ciągu którego będzie oczekiwał odpowiedzi od adresata oferty co do jej przyjęcia i w tym czasie jest on związany ofertą. Jeśli zaś oferent takiego terminu nie określi, wówczas oferta która została przedstawiona drugiej stronie osobiście lub przy użyciu środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość, przestaje wiązać oferenta jeżeli adresat nie przyjął jej niezwłocznie. Oferta złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym oferent mógł w zwykłym toku czynności otrzymać od adresata oferty odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.
Przyjęcie oferty przez jej adresata następuje poprzez złożenie oświadczenia woli o przyjęciu oferty (najczęściej poprzez przesłanie potwierdzenia przyjęcia oferty). Przyjęcie oferty może nastąpić także w sposób dorozumiany m.in. poprzez milczenie bądź przystąpienie do wykonania umowy, które są często spotykane w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami. Warto przy tym wskazać, że adresat przyjmując ofertę, akceptuje wszystkie warunki umowy zawarte w treści tej oferty. Przyjęcie oferty przez adresata z zastrzeżeniem zmian, stanowi nową ofertę. Jednakże w obrocie między przedsiębiorcami, dopuszczalne jest przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmian, które nie powodują istotnej zmiany jej treści - skutkuje to zawarciem umowy ze wskazanymi zastrzeżeniami.
Miejscem zawarcia umowy w trybie ofertowym, zgodnie z Kodeksem cywilnym, jest miejsce otrzymania oświadczenia o przyjęciu oferty przez jej adresata. Chwila otrzymania takiego oświadczenia jest jednocześnie momentem zawarcia umowy.
Podsumowując, zawarcie umowy poprzez złożenie oferty i jej przyjęcie jest powszechnie stosowanym sposobem zawarcia umowy. W trybie tym strony w zasadzie nie negocjują warunków umowy, a do zawarcia umowy dochodzi poprzez złożenie oferty przez jedną stroną i jej przyjęcie przez drugą. Pozostałe przewidziane w Kodeksie cywilnym sposoby zawarcia umowy, takie jak negocjacje, aukcja oraz przetarg, przedstawione zostaną w naszej kolejnej publikacji.
Patrycja Dzięgielewska
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna