Kwestie związane z zapobieganiem oraz zwalczaniem nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej zostały uregulowane w ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, z późn. zm. dalej „ustawa”). Czynem nieuczciwej konkurencji, zgodnie z ustawą, jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Jak widać zatem, ustawodawca sformułował szeroką i ogólną definicję czynu nieuczciwej konkurencji. Za czyn nieuczciwej konkurencji, może więc być uznane każde zachowanie rynkowe, któremu można przypisać powyższe cechy. Co prawda, w poszczególnych przepisach ustawy wskazano bardziej skonkretyzowane typy zachowań, uznawanych za czyny nieuczciwej konkurencji (np. naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nieuczciwa reklama). Za czyny nieuczciwej konkurencji mogą być jednak uznane także inne zachowania, niewymienione wyraźnie w ustawie, ale odpowiadające powyższej ogólnej definicji.
W przypadku popełnienia przez podmiot występujący na rynku czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został w ten sposób naruszony (lub choćby tylko zagrożony) może wystąpić do sądu z przewidzianymi ustawą roszczeniami. Za dokonanie czynu nieuczciwej konkurencji, grozi zatem między innymi odpowiedzialność cywilna.
Przede wszystkim przedsiębiorca może wystąpić do sądu z roszczeniem o zaniechanie niedozwolonych działań. W praktyce, roszczenie to może sprowadzać się np. do żądania zakazania przez sąd pozwanemu określonego zachowania, np. rozprowadzania katalogów stanowiących nieuczciwą reklamę.
Kolejnym środkiem, jaki może zastosować przedsiębiorca broniąc się przed nieuczciwą konkurencją, jest wystąpienie z roszczeniem o usunięcie skutków niedozwolonych działań. Konkretne żądanie oparte o to roszczenie, może np. zmierzać do nakazania przez sąd pozwanemu dokonania określonych czynności faktycznych (np. usunięcia szyldów stosowanych w sieci sklepów, które naśladują chronione oznaczenia innej sieci).
Zwalczanie nieuczciwej konkurencji może polegać także na żądaniu, aby konkurent złożył jednokrotnie lub też wielokrotnie oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. W praktyce, najczęściej środek ten jest wykorzystywany do uzyskania wyroku nakazującego pozwanemu zamieszczenie określonego oświadczenia w środkach masowego przekazu (np. zdementowanie wcześniej rozpowszechnionych, nieprawdziwych informacji o innym przedsiębiorcy). Występując z takim żądaniem należy pamiętać, aby precyzyjnie określić treść oczekiwanego oświadczenia oraz szczegóły co do jego publikacji, ponieważ zbyt ogólnikowe sformułowanie żądania może utrudnić późniejszą egzekucję wyroku.
Bardzo ważną rolę odgrywa także możliwość żądania naprawienia szkody wyrządzonej czynem nieuczciwej konkurencji. Przedsiębiorca może np. wykazywać, że poniósł szkodę w postaci utraconych korzyści, która wynikła ze zmniejszenia obrotów, spowodowanego wprowadzeniem na rynek towarów bezprawnie naśladujących jego renomowane produkty. Czyn nieuczciwej konkurencji może prowadzić także do rzeczywistej straty, np. dodatkowych kosztów poniesionych w celu utrzymania się na rynku. Żądając zapłaty określonej sumy pieniężnej jako odszkodowania, należy przede wszystkim pamiętać, że to powód powinien udowodnić wysokość poniesionej szkody, co w przypadku czynów nieuczciwej konkurencji może nie być łatwe i wiązać się z koniecznością np. powołania biegłego, celem wyliczenia wysokości szkody.
Ustawodawca umożliwił ponadto przedsiębiorcom, których interes został zagrożony lub naruszony czynem nieuczciwej konkurencji, wystąpienie z roszczeniem o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Roszczenie to może mieć zastosowanie, jeśli wskutek czynu nieuczciwej konkurencji, ten kto dopuścił się naruszenia, wzbogacił się kosztem przedsiębiorcy występującego z roszczeniem.
Wreszcie, jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji jest zawiniony, można także żądać zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego. Jest to zatem swoista sankcja dla osoby dopuszczającej się czynu nieuczciwej konkurencji i swego rodzaju zadośćuczynienie dla podmiotu, który występując z takim roszczeniem, może uzyskać moralną satysfakcję.
Ustawa przewiduje również możliwość orzeczenia przez sąd, na wniosek uprawnionego, o przedmiotach związanych z czynem nieuczciwej konkurencji, poprzez np. nakazanie zniszczenia podrobionych towarów lub nakazanie przekazania tych towarów powodowi.
Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca przewidział także odpowiedzialność karną za popełnienie niektórych, wskazanych w ustawie czynów nieuczciwej konkurencji. Odpowiedzialność ta jest przy tym zróżnicowana, ponieważ niektóre z powyższych czynów stanowią przestępstwa, inne zaś wykroczenia. Zawsze jednak czyny te są ścigane na wniosek lub żądanie pokrzywdzonego. Występowanie w takich przypadkach do organów ścigania, może zatem stanowić dodatkowy sposób na skuteczne zwalczanie zachowań rynkowych sprzecznych z zasadami uczciwej konkurencji.
Podsumowując, przedsiębiorca, którego interes został naruszony lub zagrożony czynem nieuczciwej konkurencji, może skorzystać z wielu przewidzianych ustawą środków ochrony swoich praw i domagać się pociągnięcia podmiotu dopuszczającego się takiego czynu zarówno do odpowiedzialności cywilnej jak i w przypadku osób fizycznych, do odpowiedzialności karnej (za przestępstwo lub wykroczenie). Skorzystanie z odpowiedniego sposobu zwalczania czynów nieuczciwej konkurencji powinno jednak być zawsze dostosowane do konkretnych okoliczności danego przypadku.
Krzysztof Niepytalski
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna