Na czym polega crowdsourcing?
Konkursy na najlepsze rozwiązania cieszyły się popularnością w zachodniej Europie, ale dopiero w 2006 roku pojawiło się określenie crowdsourcing. Użył go dziennikarz J. Howe w magazynie „Wired”, gdzie opisywał sposób na wyznaczenie nowego celu wykorzystania zewnętrznego kapitału ludzkiego, czyli alternatywy dla outsourcingu. Istnieją różne definicje tego zjawiska.
Pierwsza z nich mówi o założeniu przejęcia zadań wykonywanych zazwyczaj przez pracowników zatrudnionych w firmie przez bliżej nieokreśloną, dużą grupę ludzi w wyniku wystosowania otwartego zaproszenia. Zaproszona grupa stanowi zróżnicowane zbiorowisko. Każda z należących do niej osób ma jakieś doświadczenie lub wiedzę, które mogą okazać się na kogoś przydatne i wartościowe.
Druga definicja jest zbudowana wokół wykorzystaniu idei oper source w sferach niezwiązanych z informatyką i cyfryzacją. Open source jest otwartym oprogramowaniem, udostępnianym innym osobom bezpłatnie do swobodnej modyfikacji. W ten sposób daje możliwość tworzenia własnych programów opierając się na algorytmach działających w globalnej sieci. Zauważono pewne podobieństwa pomiędzy open source a crowdsharingiem. Jednak w przypadku crowdsourcingu to przedsiębiorca daje problem pod rozwagę, który stają się rozwiązać jednostki.
Mimo to najbardziej trafną i aktualną definicją jest ta mówiąca, że: „crowdsourcing to cyfrowy i rozproszony model produkcji lub rozwiązywania problemów przez internatów, realizujący konkretne cele organizatora.”
Główna cecha crowdsourcingu to wspólne działanie amatorów w realizacji tych zadań, które do tej pory wykonywali tylko specjaliści. Amatorzy tworzą grupy, a każda z obecnych w nich jednostek ma swój udział w realizacji zadania i robi to zgodnie ze swoim zasobem wiedzy. Jednak w takim zbiorowisku jednostki wykazują się zdecydowanie większym potencjałem, który może być użyty do rozwiązywania konkretnych problemów.
Czy współpraca tłumu ma sens?
Zdecydowanie tak. Crowdsourcing nie tylko daje wsparcie organizacji, która chce stworzyć jakiś projekt, ale i buduje bazę przyszłych klientów, którzy będą chcieli korzystać z danych rozwiązań. Wbrew pozorom, crowdsourcing nie jest informowaniem społeczności o temacie przedsięwzięcia i pasywne czekanie na wynik. Czasem nie przynosi to odpowiednich efektów, co dodatkowo wydłuża cały proces.
Jak skorzystać z crowdsourcingu? Trzeba opracować konkretną taktykę i plan działania. To, jaki będą mieć charakter i formę, zależy od specyfiki danej branży oraz przyświecającego nam celu. Jednak istnieją pewne uniwersalne porady w tym zakresie:
- Trzeba dobrze wskazać grupę, która będzie dzielić się wiedzą – określić kompetencje, które powinna mieć dana społeczność;
- Rozważyć jakie informacje należy udostępnić, aby uczestnicy mogli ukończyć zadanie, ale bez oddawania obecnego know-how konkurencji przedsiębiorstwa;
- Uwzględnić ryzyko nieuzyskania odpowiednich wyników. Przyczyną braku rezultatów crowdsourcingu może być np. błędne sformułowanie zadania, czy niedostateczna motywacja uczestników zadania.
Dla kogo będzie to opłacalne?
W zasadzie każdego przedsiębiorcy, ponieważ polega na angażowaniu społeczności oraz daje możliwość tworzenia bazy uczestników, którzy dzielą się swoim czasem i wiedzą, a w szczególności:
- Start-up’ów
- Organizacji non-profit
- Organizacji rządowych
- Samorządów terytorialnych
- Przedsiębiorców o ugruntowanej pozycji
- Osób fizycznych
- Artystów
Aby skorzystać z tego modelu biznesowego, wystarczy mieć potrzebę pozyskania nowych zasobów i zaangażowania, któremu przyświeca jakaś idea. Jednocześnie trzeba pamiętać, że istnieją pewne zasady, w ramach których crowdsourcing faktycznie wspiera biznes.
Po pierwsze takie działania nie mogą być skomplikowane – muszą być zrozumiałe, precyzyjnie określać cel, nie zagrażając przy tym kreatywności uczestników. Po drugie platforma za pomocą której działamy musi być angażująca i zachęcać do powrotu. Po trzecie działania crowdsourcingowe zazwyczaj realizuje się w mediach społecznościowych albo przez specjalnie przygotowane strony internetowe.
Modele crowdsourcingu
Wyróżniamy kilka metod działania w crowdsourcingu, przy czym można je swobodnie mieszać:
- Mikropraca – wykonywanie, najczęściej zdalne, drobnych zadań mających znaczenie w realizacji większego projektu;
- Wykorzystanie inteligencji zbiorowej – zdobywanie wiedzy i informacji koniecznych do rozwiązania problemów przez tłum;
- Wspólne finansowanie – tzw. crowdfunding, czyli pozyskiwanie funduszy od społeczności na dany projekt;
- Współtworzenie wartości – wykorzystanie potencjału twórczego użytkowników do tworzenia nowych innowacyjnych usług;
- Wspólne głosowanie – dzielenie się opinią przez społeczność i tworzenie rankingów, co pozwala wyłonić najlepszą usługę lub projekt.
Plusy i minusy tego zjawiska
Niektórzy uważają crowdsourcing za wolontariat XXI wieku, nieopierający się na oddawaniu czasu, ale głównie na oddawaniu wiedzy, kreatywności i doświadczeniu wolontariusza. Takie twierdzenie jest punktem wyjścia dla określenia zalet akcji crowdsourcingowych. Będą to:
- Określenie potrzeb i oczekiwań konsumentów;
- Oszczędność pieniędzy i czasu w wyniku zaangażowania tłumu;
- Różnorodność zgłoszonych pomysłów;
- Korzyści marketingowe i promocyjne;
- Stworzenie zaangażowanej społeczności.
A wady? Przede wszystkim konieczność dokładnego planowania i wyważenia takich działań. Trzeba odpowiednio sprofilować grupę, gdyż masowe działania mogą zmniejszyć wartość otrzymanych rezultatów. Innym zagrożeniem jest wyciek poufnych informacji do konkurencyjnych firm.
Oprócz tego crowdsourcing może powodować psucie rynku, zaburzając status quo wielu branż. Przykładem jest firma Uber, która stała się dużą konkurencją dla taksówkarzy i wywarła istotny wpływ na branżę motoryzacyjną.
Polskie regulacje prawne dotyczące crowdsourcingu
Celem rezolucji Unii Europejskiej (2017/2003(INI) było zmotywowanie państw członkowskich do podjęcia działań w kierunku zmiany prawa krajowego dotyczącego crowdsourcingu. Jednak polskie prawo nie zostało przystosowane do owych zmian. Z tej przyczyny wciąż stosuje się zasady ogólne, które wynikają z już obowiązującego prawa.
Będą to: ogólne prawo zobowiązań, prawo pracy, prawa autorskie i własności intelektualnej (w końcu dobra z zakresu własności intelektualnej są przedmiotem idei współdzielenia). Utwory lub inne rodzaje własności intelektualnej muszą być wykorzystywane w sposób legalny. Dlatego przedsiębiorca musi sporządzić umowę licencyjną, na podstawie której będzie mógł korzystać z przedmiotu ochrony.
Poza tym liczne inicjatywy crowdsourcingowe organizuje się w ramach konkursu. Takie regulacje również trzeba znać, a będą to głównie przepisy 919-921 kodeksu cywilnego. Przepisy te dotyczą przyrzeczenia publicznego. Należy określić kryteria wyboru w regulaminie konkursu, a także pamiętać, że przyrzeczenie publiczne wywołuje skutki prawne wobec organizatora konkursu – jeśli więc nie wypełni on swoich obowiązków, uczestnicy mogą dochodzić naruszenia swoich praw.
Przykłady polskich biznesów korzystających z crowdsourcingu
Oto kilka przykładowych sukcesów przedsiębiorców w zakresie kampanii crowdsourcingowych:
- Dell – forum wymiany uwag i pomysłów: w przeszłości firma Dell pozyskała ponad 21 000 konceptów na produkcję sprzętów, z których wiele wykorzystano. Firma osiągnęła to za pomocą specjalnie stworzonego forum, na którym dała użytkownikom możliwość wymiany uwag, pomysłów i propozycji związanych z rozwojem marki.
- InPost – ArtInPost: w 2021 roku firma InPost zainicjowała kampanię ArtInPost2021 – ekoPaczkomaty. Akcja polegała na organizacji konkursu na kreatywny projekt graficzny paczkomatów, który miał wpłynąć na wygląd przestrzeni publicznej. Celem było szerzenie informacji marketingowych kojarzących markę z ideą zero waste, ekologii i green delivery. W rezultacie firma otrzymała ponad 14 000 zgłoszeń, a finałowe projekty zostaną nadrukowane na paczkomatach w największych polskich miastach i w okolicy zamieszkania twórców.
- Kompania Piwowarska: podobna akcja, w ramach której miał powstać innowacyjny, ciekawy pomysł w formie grafiki, zdjęcia lub filmu dla marki Redd’s. Zgromadzono projekty od ponad 500 osób.
Wnioski
Według raportu Gartner Inc. z 2018 roku, ponad ¾ wiodących firm na rynku globalnym korzysta z metod crowdsourcingowych. Nie ma wątpliwości, że crowdsourcing jest zjawiskiem charakterystycznym dla gospodarki współpracy. Podstawą jego rozwoju jest Internet oraz nowe technologie.
Idea wspólnego poszukiwania rozwiązań i odpowiedzi przynosi wymierne efekty m.in. pod postacią weryfikacji powodzenia danego pomysłu na rynku, otrzymania feedbacku o sposobie prowadzenia działań, czy budowania przywiązania klientów do konkretnej marki. Wszystko to rzutuje na wyniki finansowe przedsiębiorstwa. Co więcej, użytkownicy sieci chętnie współpracują z korporacjami, co powoduje ciągły wzrost zainteresowania kampaniami crowdsourcingowymi.
Marcin Staniszewski, Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy