IZBA SKARBOWA W OLSZTYNIE ODPOWIEDZIAŁA GP
Oddanie rzeczy w nieodpłatne użytkowanie na podstawie umowy użyczenia bądź umowy użytkowania stanowi nieodpłatne świadczenie dla podmiotu przyjmującego rzecz do używania.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem z działalności gospodarczej jest wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, z wyjątkiem otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku, to wartość pieniężną nieodpłatnego świadczenia ustala się według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku. Natomiast jeżeli przedmiotem umowy użyczenia jest inna nieruchomość, wartość świadczenia należy ustalić na podstawie cen rynkowych, stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.
Przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku. W zakresie dochodów uzyskiwanych z działalności prowadzonej przez spółkę osobową to wspólnicy są podatnikami PIT. Gdy przedmiotem nieodpłatnego świadczenia jest udostępnienie nieruchomości lub jej części, to u właściciela nieruchomości nie ustala się przychodu z tego tytułu. Takie świadczenie jest przychodem drugiego wspólnika. W przypadku nieodpłatnego świadczenia na rzecz dwuosobowej spółki cywilnej przez jednego z jej wspólników, u drugiego wspólnika wystąpi przychód, który należy ustalić proporcjonalnie do udziału wynikającego z umowy spółki.
Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Do umowy użyczenia jako czynności nieodpłatnej ma zastosowanie art. 8 ust. 2 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników i wspólników, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części, traktuje się jak odpłatne świadczenie usług. Odpłatne świadczenie usług, co do zasady, podlega opodatkowaniu VAT. Jednak, aby w ogóle rozważać opodatkowanie VAT umowy użyczenia, czynność ta musi być wykonywana przez podatnika VAT działającego w takim charakterze.
Jeżeli dana czynność wykonana została poza zakresem działalności producenta, handlowca, usługodawcy, pozyskującego zasoby naturalne, rolnika czy wykonującego wolny zawód, to z tytułu wykonywania takiej czynności dany podmiot nie może być uznany za podatnika VAT i to bez względu na to, czy czynność tę wykonał jednorazowo, ale w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy czy też wielokrotnie.
W omawianym przypadku przedmiot umowy użyczenia stanowi majątek osobisty małżonków, tzn. nie jest związany z żadną działalnością gospodarczą. W związku z tym użyczenie pokoju i garażu spółce przez małżonków nie podlega opodatkowaniu VAT.
EKSPERT WYJAŚNIA
Opodatkowanie PIT nieodpłatnego udostępnienia nieruchomości spółce cywilnej przez jej wspólnika rodzi kontrowersje.
MARCIN SZYMANKIEWICZ
doradca podatkowy w BDO Numerica
Zgodnie z literalną wykładnią przepisów ustawy o PIT bezpłatne (na podstawie umowy użyczenia) w całości lub części udostępnienie lokalu spółce cywilnej przez jej wspólnika skutkować będzie powstaniem przychodu u użyczającego wspólnika, w wysokości odpowiadającej wartości czynszowej (równowartość czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości). Zastosowanie art. 16 ust. 2 ustawy o PIT wyłączającego obowiązek rozpoznania przychodu wydaje się niemożliwe, gdyż udostępnienia nieruchomości spółce cywilnej przez jej wspólnika nie można uznać za udostępnienie na cele określone w tym przepisie, w szczególności nie można utożsamić z używaniem tej nieruchomości przez wspólnika na potrzeby własne. Jednocześnie po stronie spółki należałoby rozpoznać przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Pogląd taki wyrażają niektóre organy podatkowe. Należy jednak zauważyć, że spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej w podatkach dochodowych, lecz przychody z tytułu udziału w spółce cywilnej określa się proporcjonalnie (do udziału wspólnika w zysku) u każdego wspólnika. W przypadku braku przeciwnego dowodu, że prawa do udziałów wspólników są równe. W związku z tym konieczność rozpoznania przychodu zarówno po stronie użyczającego wspólnika z tytułu nieodpłatnego użyczenia, jak też po stronie spółki z tytułu uzyskania nieodpłatnych świadczeń doprowadziłaby do dwukrotnego opodatkowania podatkiem dochodowym użyczającego wspólnika. Przeciwko dwukrotnemu opodatkowaniu można również podnieść argument, że w zakresie, w jakim przychody z tytułu nieodpłatnych świadczeń uzyskiwanych przez spółkę cywilną stanowią przychody użyczającego wspólnika, to mamy do czynienia w istocie ze świadczeniem dla samego siebie. Nie jest natomiast właściwe uznawanie za przychody świadczeń wykonywanych dla siebie samego. Z tego względu można byłoby przyjąć za usprawiedliwioną tezę, aczkolwiek nie wolną od wątpliwości, że u użyczającego wspólnika przychód powstanie najwyżej raz z tytułu nieodpłatnego użyczenia nieruchomości spółce cywilnej i tylko ten przychód należałoby uwzględnić w zeznaniu PIT-36 składanym łącznie z małżonką. Zakładam, że przedmiotowa nieruchomość wchodzi w skład majątku odrębnego (nie jest przedmiotem wspólności małżeńskiej) użyczającego wspólnika. Natomiast drugi ze wspólników powinien opodatkować przypadającą na niego część przychodów spółki cywilnej z tytułu nieodpłatnych świadczeń.
Zakładam, że nie przysługiwało podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia użyczonej nieruchomości, gdyż podatnik nie jest podatnikiem VAT. W związku z tym nieodpłatne udostępnienie przez podatnika przedmiotowej nieruchomości spółce cywilnej nie podlega opodatkowaniu VAT. O nieodpłatnym świadczeniu usług można mówić jedynie w sytuacji, gdy świadczącemu przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części.
Opracowała Ewa Matyszewska
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
• Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.).