RADA
Aby użyczyć ojcu składników związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, powinna Pani zawrzeć z nim umowę użyczenia. W związku z użyczeniem mu części nieruchomości lub rzeczy ruchomych nie powstanie u Pani z tego tytułu przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Wydatki związane z użyczaną częścią lokalu nie będą stanowiły dla Pani kosztu uzyskania przychodu. Również odpisy amortyzacyjne od użyczonego komputera nie będą dla Pani kosztem za miesiące, w których ten komputer będzie nieodpłatnie używany przez ojca. Dla ojca otrzymane od Pani świadczenia będą zwolnione od podatku dochodowego.
UZASADNIENIE
W sytuacji opisanej w pytaniu córka zamierza użyczyć ojcu składników związanych z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Aby stwierdzić, jakie skutki podatkowe wywoła zawarcie takiej umowy, należy przybliżyć charakter tego rodzaju umów, a więc odwołać się do art. 710 k.c. Zgodnie z nim:
(...) przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Przedmiotem użyczenia mogą być rzeczy zarówno ruchome, jak i nieruchomość.
Z zacytowanego przepisu wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby użyczyła Pani ojcu pomieszczenia na dokumenty (nieruchomość) i komputera, który jest rzeczą ruchomą. Aby dokonać użyczenia, powinna Pani spisać z ojcem umowę.
Użyczenie nieruchomości
Otrzymanie nieodpłatnego świadczenia co do zasady powoduje powstanie przychodu z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 8 updof). Jednak ustawodawca przewidział od tej zasady wyjątek. Zwolniona od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w myśl przepisów o podatku od spadków i darowizn (art. 21 ust. 1 pkt 125 updof).
WAŻNE!
Do I grupy podatkowej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów. Natomiast do II grupy zalicza się: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Ponieważ w opisanym przypadku nieodpłatne świadczenie w postaci możliwości korzystania z użyczonego lokalu na potrzeby prowadzonej działalności otrzyma ojciec od córki, a więc zstępny od wstępnego, więc są spełnione wszystkie warunki uprawniające do korzystania przez Pani ojca ze zwolnienia z podatku dochodowego. Takie stanowisko potwierdzają również organy podatkowe. W piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Łomży z 31 lipca 2006 r., nr PD-415/33/IW/06, czytamy:
Użyczenie lokalu, o którym mowa w zapytaniu, dla syna nie powoduje powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych ani po stronie podatnika (użyczającego), ani po stronie jego syna prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą (biorącego w używanie).
Wzór umowy użyczenia komputera
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Również po Pani stronie nie powstanie przychód z tytułu nieodpłatnego udostępnienia nieruchomości na rzecz ojca. Nie znajdzie w tym przypadku zastosowania art. 16 ust. 1 updof, zgodnie z którym:
(...) za przychód z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie w całości lub w części do używania innym osobom fizycznym i prawnym oraz jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej uważa się wartość czynszową, stanowiącą równowartość czynszu, jaki przysługiwałby od tych osób w razie zawarcia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości.
To korzystne dla Pani rozwiązanie wynika z art. 16 ust. 2 updof, zgodnie z którym:
(...) jeżeli właściciel nieruchomości używa jej na własne potrzeby lub potrzeby członków rodziny albo oddał bezpłatnie nieruchomość lub jej część do użytku na cele działalności naukowej, naukowo-technicznej, oświatowej, oświatowo-wychowawczej, kulturalnej, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów, kultu religijnego oraz związkom zawodowym, nie ustala się wartości czynszowej tej nieruchomości lub jej części.
Ustawodawca nie określił w art. 16 ust. 2 updof, co należy rozumieć przez pojęcie „członek rodziny”. Zasadne jest posługiwanie się definicją sformułowaną w art. 111 § 3 Ordynacji podatkowej. Według niej za członków rodziny podatnika uważa się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, małżonków, zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu. W Pani przypadku część nieruchomości jest używana przez Pani ojca, czyli zstępnego. Na takim stanowisku stoją również organy podatkowe. W piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Tychach z 30 maja 2005 r., nr US.PD/415/T-49/16/2005, dotyczącym skutków użyczenia przez rodziców części budynku mieszkalnego zięciowi i córce w celach mieszkaniowych i prowadzenia działalności gospodarczej, czytamy:
Podatnicy nie będą zobowiązani do zapłaty podatku dochodowego z tytułu nieodpłatnego użyczenia części budynku mieszkalnego córce i zięciowi, gdyż w świetle art. 16 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym nie stanowi przychodu wartość czynszowa nieruchomości używanej przez właściciela na własne potrzeby lub potrzeby członków rodziny.
WAŻNE!
Wydatki związane z nieruchomością używaną przez właściciela nieruchomości na jego potrzeby lub potrzeby członków jego rodziny nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.
W związku z użyczeniem przez Panią części nieruchomości ojciec nie będzie zatem wykazywał przychodów z działalności gospodarczej, bo przychód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego. Również Pani nie wykaże z tego tytułu żadnego przychodu. Należy jednak mieć na uwadze, że wydatki związane z użyczoną przez Panią częścią nieruchomości nie będą stanowiły dla Pani kosztu uzyskania przychodów. Dotyczy to zarówno odpisów amortyzacyjnych przypadających na użyczoną część nieruchomości, jak i np. podatku od nieruchomości od tej części. Na takim stanowisku stoją również organy podatkowe. W piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Kole z 17 marca 2004 r., nr PD/415-10/04, czytamy:
Art. 16 ust. 2 updof stanowi, że jeżeli właściciel nieruchomości używa jej na potrzeby członków rodziny, nie ustala się wartości czynszowej tej nieruchomości, a wydatki związane z nieruchomością nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Wynika z tego, że podatnik, który swoją nieruchomość wpisaną do ewidencji środków trwałych w ramach działalności gospodarczej odstąpi bezpłatnie do korzystania rodzinie, nie ma obowiązku ustalić wartości czynszowej w rozumieniu art. 16 ustawy jako przychód z nieruchomości odstąpionej bezpłatnie, zatem nie powstanie u niego przychód. Skoro przychód z tej nieruchomości nie jest przychodem z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (...) dokonywane dalej odpisy amortyzacyjne od tej nieruchomości, jako nie związane z uzyskiwaniem przychodu z tego źródła przychodów - nie stanowią podstawy prawnej do zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Reasumując, organ podatkowy nie podziela stanowiska podatnika i uważa, że odpisy amortyzacyjne od lokalu oddanego do bezpłatnego używania córce nie będą stanowiły kosztu uzyskania przychodu w prowadzonej przez podatnika działalności.
Użyczenie rzeczy ruchomych
Jak wspomniano wcześniej, ustawodawca przewidział powstanie przychodu u użyczającego jedynie w przypadku użyczenia nieruchomości. Natomiast w razie użyczenia innych składników majątku, np. komputera, u użyczającego nie powstanie przychód. W związku z tym użyczenie ojcu komputera nie będzie skutkowało u Pani powstaniem przychodu z tego tytułu.
Należy jednak pamiętać o art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) updof, zgodnie z którym:
(...) nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oddanych do nieodpłatnego używania, z wyjątkiem nieruchomości - za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania.
Jeżeli zatem użyczany komputer jest przez Panią amortyzowany, to dokonywane od niego odpisy amortyzacyjne za miesiące, w których będzie on oddany do nieodpłatnego używania Pani ojcu, nie będą stanowiły dla Pani kosztu uzyskania przychodów.
Otrzymane przez Pani ojca nieodpłatne świadczenie w postaci udostępnienia komputera będzie zwolnione od podatku dochodowego na podstawie omówionego wcześniej art. 21 ust. 1 pkt 125 updof.
VAT
Nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części, należy traktować tak jak odpłatne świadczenie usług (art. 8 ust. 2 ustawy o VAT). Jeśli zatem przysługiwało Pani odliczenie VAT od nabycia nieruchomości bądź komputera, to powinna Pani opodatkować VAT ich użyczenie ojcu. Podstawą opodatkowania tego rodzaju usług jest koszt ich świadczenia (art. 29 ust. 12 ustawy o VAT).
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Zawarta przez Panią umowa użyczenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Wynika to z faktu, że katalog umów zawarty w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie wymienia tej umowy jako podlegającej opodatkowaniu tym podatkiem.
• art. 14 ust. 2 pkt 8, art. 16, art. 21 ust. 1 pkt 125, art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. c) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 143, poz. 894
• art. 8 ust. 2, art. 29 ust. 12, art. 88 ust. 3 pkt 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 888
• art. 1 ust. 1 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych - Dz.U. Nr 86, poz. 959; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238
• art. 710-719 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731
Krzysztof Rustecki
ekspert w zakresie podatków dochodowych i VAT