Nieprzyznanie subwencji z Tarczy Finansowej a właściwość sądu. Kasacja RPO do NSA
Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek wnosi skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie nieprzyznania subwencji w ramach programu „Tarcza Finansowa”, realizowanego przez Polski Fundusz Rozwoju.
Zdaniem RPO, Wojewódzki Sąd Administracyjny, który rozpoznawał skargę przedsiębiorcy, niesłusznie uznał, że sprawy te nie należą do właściwości sądów administracyjnych. Dlatego wnosi o uchylenie wyroku WSA i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpoznania.
Stan faktyczny sprawy
Przedsiębiorca, w którego sprawie interweniuje RPO, wielokrotnie starał się o wsparcie finansowe w ramach programu „Tarcza Finansowa 2.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm". PFR odmawiał subwencji, wskazując każdorazowo, że wniosek został negatywnie zweryfikowany na podstawie danych z rejestrów publicznych.
Przedsiębiorca odwoływał się od tych decyzji, wnosił o przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego, ale bez skutku. PFR informował, że odmawia wypłaty subwencji na podstawie regulaminu ubiegania się o udział w programie. W końcu przedsiębiorca wniósł do WSA skargę na ostatnie pismo PFR.
WSA odrzucił skargę. Uznał, że zaskarżone pismo nie może być kontrolowane przez sąd administracyjny, bo nie jest ani aktem, ani czynnością z zakresu administracji publicznej dotyczącą uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa.
Sąd zauważył, że udział skarżącego w programie odbywał się na zasadach określonych w umowie z PFR i regulaminie przyjętym przez Fundusz. A żaden z tych dokumentów nie jest „przepisem prawa”. Ani umowa, ani regulamin nie jest zaś źródła prawa w rozumieniu Konstytucji.
Zdaniem WSA procedura przy podejmowaniu decyzji przez PFR dotyczy uregulowaniu stosunków pomiędzy przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję a Funduszem w oparciu przepisy prawa cywilnego, a nie administracyjnego.
Czy przedsiębiorca może się odwołać do sądu administracyjnego? Zarzuty skargi kasacyjnej. Stanowisko RPO
RPO uważa, że stanowisko WSA jest zdecydowanie zbyt pochopne, gdyż nie uwzględnia wszystkich aspektów sprawy, a zaskarżone postanowienie narusza przepisy ustawy o systemie instytucji rozwoju.
Sprowadzenie relacji między PFR a beneficjentem finansowania wyłącznie do relacji cywilnoprawnej to zbytnie uproszczenie sprawy. O ile podpisanie umowy jest oczywiście czynnością cywilnoprawną, to zanim dojdzie do jej sfinalizowania, wymagane jest uzyskanie przez stronę pozytywnej oceny wniosku o udzielenie finansowania.
Rzecznik zwraca uwagę, że na podstawie analizy art. 21a ustawy o systemie instytucji rozwoju NSA już wcześniej stwierdził, że Rada Ministrów, a zatem organ administracji publicznej, powierzyła PFR realizację zadań z zakresu administracji publicznej. A to znaczy, że zadania administracji publicznej realizuje podmiot znajdujący się poza strukturami administracji. Zgodnie z takim poglądem zaskarżone pismo ma charakter publicznoprawny.
WSA nie przeprowadził pełnej analizy wspomnianego przepisu. Przewiduje on, że przedsiębiorca starający się o wsparcie finansowe musi złożyć PFR szereg oświadczeń pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Sąd uznając, że mamy do czynienia ze stosunkiem cywilnoprawnym, całkowicie to pominął. A tymczasem mamy w takiej sytuacji do czynienia z wynikającym z prawa obowiązkiem przedsiębiorcy do złożenia oświadczenia oraz nadaniem PFR kompetencji do władczej i jednostronnej oceny tych oświadczeń. Wynika z tego, że stosunek pomiędzy przedsiębiorcą a Funduszem ma charakter administracyjnoprawny.
Jednostronność oraz władczość działania PFR są charakterystyczne dla takich właśnie stosunków. Wyznaczają miejsce przedsiębiorcy w postępowaniu o udzielenie subwencji, który ma co do zasady jedynie prawo zainicjowania tej procedury.
Z tego powodu RPO uważa za błędne stanowisko WSA, że działalność PFR w tym obszarze nie może być kontrolowana przez sądy administracyjne. Rozstrzygnięcie PFR spełnia warunki aktu lub czynności określonych w przepisach administracyjnych, bo ma charakter władczy, ale nie jest decyzją lub postanowieniem, zostało podjęte w sprawie indywidualnej danego przedsiębiorcy, ma charakter publicznoprawny i dotyczy uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa.