Z danych prezentowanych na stronie internetowej UOKiK wynika, że z roku na rok liczba zgłaszanych transakcji spada. W 2009 roku UOKiK prowadził 144 sprawy w zakresie kontroli koncentracji, z czego zakończonych zastało 127 spraw, wśród których w 97 przypadkach wydana została decyzja zezwalająca na przeprowadzenie transakcji, w jednym zgoda warunkowa, a w trzech przypadkach wydano decyzję zakazującą przeprowadzenia planowanych transakcji. Pozostałe sprawy zakończyły się zwrotem zgłoszenia, umorzeniem albo nałożeniem kary za niezgłoszenie.
Mimo że liczba zgłoszeń spada, należy podkreślić, że zgody wydane w tym roku dotyczą różnych sektorów gospodarki, od przemysłu lotniczego po elektryczny, spożywczy, energetykę, sektor bankowy czy też połączenia międzynarodowych korporacji prawniczych. Z tego też względu istotne jest, aby przybliżyć istotę koncentracji, jej cel oraz wpływ na rynek.
Na wstępie należy podkreślić, że koncentracja może być wynikiem: połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców, przejęcia - przez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów lub w jakikolwiek inny sposób - bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców, utworzenia przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy, czy też nabycia przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy (całości lub części przedsiębiorstwa).
Jednym z celów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej „ustawa”, Dz. U. Nr 50, poz. 331) jest przeciwdziałanie antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców. W związku z tym, jedną z metod ochrony konkurencji jest właśnie kontrola koncentracji sprawowana przez Prezesa UOKiK, który może ocenić, jeszcze prewencyjnie przed dokonaniem koncentracji, czy planowana transakcja stanowi zagrożenie dla konkurencji i nawet zakazać jej dokonania.
Koncentracja podlega kontroli UOKiK, a to oznacza, że przedsiębiorcy planujący dokonanie transakcji, które UOKiK może zakwalifikować jako koncentracje, są zobowiązani zgłosić taki zamiar prezesowi UOKiK.
Obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji powstaje w razie przekroczenia określonej wielkości obrotu przez przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji. Wielkość obrotu światowego lub krajowego, którego osiągnięcie nakłada obowiązek wskazania zamiaru koncentracji Prezesowi UOKiK określa art. 13 ust. 1 ustawy. Po pierwsze, zamiar taki podlega zgłoszeniu, jeżeli łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekroczył równowartość 1 mld euro. Druga sytuacja wymagająca zgłoszenia zachodzi, gdy łączny obrót tych przedsiębiorców na terytorium Polski w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekroczył równowartość 50 mln euro.
Podkreślić należy, że obowiązek zgłoszenia nie dotyczy każdej operacji kwalifikowanej jako koncentracja. Ustawa przewiduje sytuacje, które jeśli zaistnieją, zwalniają od konieczności wskazywania zamiaru koncentracji. Dzieje się tak przykładowo gdy obrót przedsiębiorcy, nad którym przejmowana jest kontrola, nie przekroczył na terytorium Polski w żadnym z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie równowartości 10 mln euro.
Jeżeli przedsiębiorcy, dokonają koncentracji bez zgody Prezesa UOKiK, może on podjąć działania zmierzające do przywrócenia stanu efektywnej konkurencji, przykładowo przez nakazanie podziału przedsiębiorcy, bądź odsprzedaży części udziałów. Prezes UOKiK może także nałożyć na przedsiębiorców, biorących udział w koncentracji bez jej uprzedniego zgłoszenia, karę finansową w wysokości do 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Podsumowując ochrona rynku przed nadmierną koncentracją podmiotów, jest jednym z najważniejszych zadań UOKiK, ale nie powinna ona hamować transakcji, które są istotnymi elementami planów biznesowych przedsiębiorców, częstokroć mających duże znaczenie dla gospodarki. Ważne jest zatem, aby transakcje prowadzące do koncentracji (takie jak np. połączenie przedsiębiorców) były poprzedzone gruntowną analizą wykonaną przez profesjonalnych doradców, którzy już na tym etapie ocenią czy dana transakcja podlega zgłoszeniu Prezesowi UOKiK. Jest to niezwykle istotne z uwagi na fakt, że taka transakcja dokonana bez wymaganego zgłoszenia może pociągać za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Z drugiej strony, zgłoszenie zamiaru koncentracji i decyzja zakazująca dokonania danej transakcji może skomplikować plany biznesowe przedsiębiorców. W związku z tym Prezes UOKiK podejmując decyzję w zakresie wyrażenia (lub niewyrażenia) zgody na koncentrację, powinien dokładnie zbadać wpływ takiej transakcji na rynek i konkurencję, i wydać decyzję zakazującą tylko w sytuacji gdy stwierdzi, że mogłaby ona w sposób istotny ograniczyć konkurencję, powinien on jednak wziąć pod uwagę również zamiar i biznesowe cele przedsiębiorców.
Barbara Jureczek
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna