Jednym z najistotniejszych aspektów nowelizacji jest wprowadzenie, obok dotychczas istniejącej możliwości skarżenia bezczynności organów administracji publicznej, możliwości skarżenia prowadzenia przez organy administracji publicznej postępowania w sposób przewlekły (długotrwale nieuzasadniony). Poszerzono tym samym zakres uprawnień strony postępowania administracyjnego w związku z przeciągającym się terminem załatwienia sprawy.
Bezczynność administracji, czyli nierozpatrzenie sprawy w terminie określonym przez ustawę i nieefektywność działania organów administracji publicznej, to realny problem naszego systemu. Co prawda, szybkość postępowania organów administracji to jedna z podstawowych zasad zapisanych w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r. Nr 98 poz. 1071 z późn. zm., dalej „k.p.a.”), której art. 12 § 1 stanowi, że organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia, to jednak rzeczywistość znacznie odbiega od tej zasady.
W dotychczasowym stanie prawnym upływ terminu załatwienia sprawy administracyjnej przez organ administracji publicznej dawał stronie jedynie uprawnienie do złożenia zażalenia na bezczynność. Takiego zażalenia nie mogła złożyć jednak strona, gdy organ formalnie podejmował w jej sprawie czynności, chociażby nie przynosiły one żadnych efektów. Powodowało to podejmowanie przez organy administracji publicznej czynności w długich odstępach czasu, bądź też czynności pozorujących działanie organu w danej sprawie.
Jeżeli zaś chodzi o terminy załatwiania spraw przez organy administracji publicznej, to co do zasady, są one zobowiązane załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Dokładne terminy, w ciągu których organ administracji publicznej jest zobowiązany załatwić sprawę, określone są zaś w k.p.a. Niezwłocznie, czyli bez zbędnej zwłoki, powinny być załatwione sprawy, które nie wymagają postępowania wyjaśniającego, nie później niż w ciągu miesiąca sprawy, które takiego postępowania wymagają, oraz nie później niż w ciągu dwóch miesięcy sprawy szczególnie skomplikowane. Przy czym, warto dodać, ze powyższe terminy liczone są od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - od dnia otrzymania odwołania.
Organ, który powyższych terminów nie dotrzyma, niezależnie od tego, czy powód zaistniałej sytuacji jest od niego zależny czy też nie, jest zobowiązany poinformować strony o przyczynach opóźnienia oraz określić nowy termin załatwienia sprawy. Strona jest natomiast uprawniona do wniesienia do organu administracji publicznej wyższego stopnia zażalenia na niezałatwienie sprawy w terminie ustawowym lub terminie późniejszym określonym przez dany organ. Gdy zażalenie to zostanie uznane za uzasadnione, następuje wyznaczenie kolejnego terminu rozpatrzenia sprawy. Niedochowanie go uprawnia z kolei stronę do złożenia skargi na bezczynność do sądu administracyjnego. Sąd, uwzględniając skargę, zobowiązuje organ do załatwienia sprawy w określonym terminie. Jak wynika z powyższego, strona co prawda jest uprawniona skarżyć się na niedotrzymywanie terminów załatwienia sprawy przez organ administracji, jednak, w wyniku kolejnych jego uchybień, może się to okazać bardzo długotrwałe i w efekcie zagrażać jej interesom.
Wobec powyższego nowelizacja wprowadza możliwość wniesienia skargi również na przewlekłość prowadzenia postępowania w sprawie. W sytuacji, gdy organ nie tylko nie działa w terminie, ale również nie działa odpowiednio szybko (efektywnie), a sprawa trwa zbyt długo, strona ma prawo skarżyć się na przewlekłość postępowania w sposób analogiczny do skargi na bezczynność.
Podsumowując, nowelizacja poszerza zakres uprawnień przysługujących stronie postępowania administracyjnego w sytuacji długotrwałego rozpatrywania sprawy przez organ administracji publicznej. Należy mieć nadzieję, że wpłynie to pozytywnie na szybkość oraz efektywność pracy administracji publicznej, a w konsekwencji na poziom zadowolenia interesantów.
Patrycja Dzięgielewska
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna