Wielu studentów, uczniów, jak również wiele rodzin z powodów finansowych nie decyduje się na zakup mieszkania, tylko na jego najem. Dla wynajmujących jest to oczywiście okazja do uzyskania dodatkowych środków finansowych. Czasami także dobry sposób na tzw. przetrzymanie mieszkania, bez potrzeby jego sprzedaży, do czasu, kiedy ich dzieci dorosną i usamodzielnią się. Jednak, wynajmujący powinni wiedzieć, że nie zawsze najem własnego mieszkania wiąże się tylko z korzyściami. Może się zdarzyć, szczególnie w przypadkach, kiedy nie mamy możliwości kontroli najemcy, że najemca pozostawi nasz lokal w takim stanie, że będzie nadawał się do kapitalnego remontu, albo też najemca będzie opóźniał się z zapłatą nam czynszu. Co zatem powinien wiedzieć wynajmujący, aby zabezpieczyć się przed niesolidnymi najemcami? Jak powinien on zabezpieczyć swoje prawa w umowie zawartej z najemcą? Na te i inne pytania postaramy się udzielić odpowiedzi w niniejszej publikacji.
Na wstępie warto wskazać, że najem lokali mieszkalnych reguluje ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „Kodeks cywilny”) oraz ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 31 poz. 266 z późn. zm.). Zatem decydując się na wynajmowanie lokalu mieszkalnego, na pewno warto zapoznać się z przepisami obu powyższych ustaw.
Tak jak w przypadkach wielu innych czynności wywołujących skutki prawne (np. sprzedaży), tak i w przypadku najmu, dla pewności i naszego bezpieczeństwa powinniśmy zawrzeć umowę na piśmie. Dodatkowo, Kodeks cywilny wskazuje, że umowa najmu nieruchomości (w tym np. lokalowej) lub pomieszczenia (a więc np. pokoju) na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. Brak zachowania formy pisemnej w przypadku takiej umowy powoduje, że umowę uważa się za zawartą na czas nieoznaczony.
Co powinno znaleźć się w umowie najmu lokalu? Przede wszystkim: data i miejsce zawarcia umowy, dokładne określenie danych wynajmującego i najemcy (imię i nazwisko, adres zamieszkania, seria i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość, PESEL, itp.), określenie przedmiotu najmu (poprzez dokładne opisanie lokalu, z podaniem jego adresu. powierzchni, ilości pomieszczeń). Bardzo ważne jest również jak najdokładniejsze określenie, w jakim stanie lokal jest przekazywany najemcy, jakie posiada media (np. ogrzewanie, prąd, wodę, linię telefoniczną, dostęp do Internetu), a także czy jest umeblowany.
Przy przekazaniu lokalu najemcy warto zadbać o to, aby strony umowy najmu sporządziły protokół, w którym określony będzie stan techniczny i stopień zużycia znajdujących się w nim instalacji i urządzeń, a także zostaną w nim określone aktualne stany liczników oraz wyposażenie lokalu. Taki protokół będzie podstawą sprawdzenia stanu lokalu przy jego zdawaniu, po zakończeniu umowy najmu. Bardzo ważne jest także określenie sposobu używania lokalu i doprecyzowanie, czy będzie on wykorzystywany na cele mieszkalne najemcy.
Kolejny element, który powinien znaleźć się w umowie najmu, to określenie wysokości czynszu, a także terminu i sposobu jego płatności. Jeżeli termin płatności czynszu nie jest w umowie określony, czynsz powinien być płacony z góry, gdy najem ma trwać nie dłużej niż miesiąc - za cały czas najmu, a gdy najem ma trwać dłużej niż miesiąc albo gdy umowa była zawarta na czas nieoznaczony - miesięcznie, do dziesiątego dnia miesiąca. Jednakże, strony umowy mogą kwestię płatności czynszu uregulować według swoich preferencji. Dodatkowo, w umowie najmu lokalu powinno znaleźć się dokładne określenie ewentualnych, dodatkowych, poza czynszem, kosztów korzystania z lokalu. Warto precyzyjnie określić, która ze stron (najemca czy wynajmujący) opłacać będzie rachunki za prąd, gaz, telefon czy Internet. Wynajmujący powinien również pomyśleć o tym, aby zastrzec sobie prawo kontroli wynajmowanego mieszkania od czasu do czasu. Pozwoli mu to na bieżące kontrolowanie stanu, w jakim mieszkanie się znajduje.
Umowa najmu lokalu mieszkalnego może być zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony. Zawarcie umowy może być uzależnione od wpłacenia przez najemcę kaucji zabezpieczającej pokrycie należności z tytułu najmu lokalu, przysługujących wynajmującemu w dniu opróżnienia lokalu. Taka kaucja stanowi dla wynajmującego bardzo korzystne rozwiązanie, ponieważ już w chwili jej otrzymania, zyskuje on zabezpieczenie swoich ewentualnych przyszłych roszczeń wobec najemcy (np. o zapłatę zaległego czynszu lub zwrot kosztów naprawy zniszczonego wyposażenia mieszkania). Warto przy tym dodać, że kaucja nie może przekraczać dwunastokrotności miesięcznego czynszu za dany lokal. Pod wszystkimi zapisami umowy najmu lokalu mieszkalnego powinny znaleźć się podpisy wynajmującego i najemcy.
Przed wynajęciem mieszkania niepracującemu studentowi, warto zastanowić się, czy dla bezpieczeństwa wynajmującego lepszym rozwiązaniem nie będzie zawarcie umowy z jednym z rodziców studenta. Może się to okazać korzystne w sytuacji, kiedy lokator będzie zalegał z płatnościami bądź z dnia na dzień się wyprowadzi, nie informując o tym właściciela mieszkania. Wówczas właściciel mieszkania, podejmując odpowiednie kroki na drodze sądowej, będzie mógł odzyskać należną mu sumę zaległego za najem czynszu i nieopłacone rachunki.
Wynajmujący powinni również pamiętać, że 28 stycznia 2010 r. została przywrócona do polskiego systemu prawnego korzystna dla nich - instytucja najmu okazjonalnego, o której szerzej pisaliśmy w naszej publikacji z 3 lutego 2010 r.
Podsumowując, w celu zabezpieczenia interesu wynajmującego, wynajmowanie lokalu powinno być poprzedzone sporządzeniem pisemnej umowy najmu, w której uregulowane zostaną wszystkie, powyżej wskazane istotne kwestie, w tym także prawa i obowiązki wynajmującego oraz najemcy. Pominięcie któregoś z istotnych elementów, może utrudnić lub nawet uniemożliwić ewentualne dochodzenie praw wynajmującego przed sądem. Jeśli nie jesteśmy pewni, czy przygotowany przez nas projekt umowy w wystarczający sposób zabezpiecza nasze interesy, bądź gdy w ogóle nie wiemy jak taką umowę najmu lokalu mieszkalnego sformułować, to zawsze możemy, a nawet powinniśmy, skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej.
Patrycja Dzięgielewska
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna