Na wstępie należy wyjaśnić, że użytkowanie wieczyste jest prawem rzeczowym, usytuowanym między prawem własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi, które regulują przepisy art. 232 - 243 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Może ono być ustanawiane na rzecz osób fizycznych lub prawnych na gruntach należących do Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, użytkownik wieczysty może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób oraz może swym prawem rozporządzać w granicach określonych zasadami współżycia społecznego, ustawami oraz postanowieniami umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, która określa m.in. okres użytkowania (od 40 do 99 lat, z możliwością przedłużenia) oraz sposób korzystania z gruntu.
Szczegółowe zasady oddania nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste określa ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm., dalej „ustawa”). Zgodnie z art. 71 ust. 1 ustawy, za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się pierwszą opłatę i opłaty roczne.
Opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania wieczystego, co do zasady w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. Opłaty rocznej nie pobiera się za rok, w którym zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego.
Uprawnienie użytkownika wieczystego do żądania od właściwego organu (właściciela gruntu, tj. Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego) dokonania aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej zostało określone w art. 81 ust. 1 ustawy. Powyższe uprawnienie przysługuje użytkownikowi wieczystemu, jeżeli wartość nieruchomości uległa zmianie (np. uległa obniżeniu), a właściwy organ nie podjął aktualizacji opłaty rocznej. Warto przy tym zaznaczyć, że ciężar udowodnienia istnienia przesłanki do aktualizacji opłaty (tj. zmiany wartości nieruchomości) spoczywa na użytkowniku wieczystym składającym wniosek. Doręczenie żądania użytkownika wieczystego właściwemu organowi, powinno nastąpić na piśmie do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego aktualizację opłaty rocznej.
W przypadku gdy właściciel gruntu uzna żądanie użytkownika wieczystego za uzasadnione, obniży opłatę roczną za użytkowanie wieczyste. Jeżeli zaś właściwy organ odmówi aktualizacji opłaty, użytkownik wieczysty może złożyć wniosek o obniżenie opłaty do samorządowego kolegium odwoławczego w terminie 30 dni od otrzymania odmowy, następnie zaś możliwe jest skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego. W przypadku zaś gdy właściwy organ nie rozpatrzył żądania użytkownika wieczystego w terminie 30 dni, użytkownik wieczysty może, w terminie 90 dni od dnia doręczenia żądania organowi, skierować sprawę do samorządowego kolegium odwoławczego.
Nowa wysokość opłaty rocznej, ustalona przez właściwy organ w wyniku realizacji żądania, albo w wyniku prawomocnego orzeczenia samorządowego kolegium odwoławczego lub ugody zawartej przed samorządowym kolegium odwoławczym, obowiązuje począwszy od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym użytkownik wieczysty zażądał jej aktualizacji. Warto przy tym podkreślić, że wystąpienie z żądaniem aktualizacji opłaty rocznej nie zwalnia użytkownika wieczystego z obowiązku uiszczania opłaty w dotychczasowej wysokości. Oznacza to, że użytkownik wieczysty, który złożył wniosek o aktualizację opłaty rocznej, ma obowiązek wnieść opłatę w dotychczasowej wysokości w terminie do dnia 31 marca, z góry za dany rok, nawet jeśli postępowanie aktualizacyjne (wszczęte na jego wniosek) się toczy.
Podsumowując, jeżeli wartość nieruchomości gruntowej będącej przedmiotem użytkowania wieczystego uległa obniżeniu, a właściwy organ nie dokonał aktualizacji opłaty rocznej, użytkownik wieczysty może wystąpić z wnioskiem o jej aktualizację. W takim przypadku, użytkownik wieczysty będzie musiał udowodnić, że wartość nieruchomości uległa obniżeniu. Warto przy tym pamiętać, że wystąpienie z żądaniem aktualizacji opłaty rocznej nie zwalnia użytkownika wieczystego z obowiązku uiszczania opłaty w dotychczasowej wysokości, do czasu zakończenia postępowania aktualizacyjnego.
Patrycja Dzięgielewska, aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna