Spółki prawa handlowego zostały uregulowane w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (dalej „ksh”, Dz. U. nr 94, poz. 1037). Dzielą się one na spółki: osobowe oraz kapitałowe. Spółki osobowe mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Natomiast spółki kapitałowe, z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (dalej „KRS”), nabywają tzw. osobowość prawną. Spółkami kapitałowymi są spółka akcyjna oraz spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółki osobowe to spółka: partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna oraz jawna, której dotyczyć będzie niniejsza publikacja, z wyjątkiem praw i obowiązków wspólników spółki jawnej, które zostaną przedstawione w kolejnej części cyklu.
Spółka jawna jest najprostsza organizacyjnie i stanowi jednocześnie wzór dla innych spółek osobowych. Firma, tj. nazwa spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna". Częściej możemy ją spotkać w obrocie pod skrótem "sp. j.".
Warto także wiedzieć co należy zrobić, aby spółkę jawną utworzyć. Przepisy przewidują, że aby utworzyć spółkę, konieczne jest zawarcie umowy spółki w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz wpis do rejestru (art. 251 § 1 ksh). Umowa spółki jawnej powinna zawierać firmę i siedzibę spółki, określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość, przedmiot działalności spółki oraz czas trwania spółki, jeśli została ona zawarta na czas oznaczony. Zgłaszając spółkę jawną do KRS powinniśmy podać dodatkowo adres spółki, personalia wspólników, a także ich adresy oraz personalia osób uprawnionych do reprezentowania spółki, oraz sposób reprezentacji. Należy pamiętać, że w przypadku zmiany powyższych danych, powinny one zostać zgłoszone do sądu rejestrowego. Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłoszenia spółki jawnej do rejestru. Do zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.
Byt prawny spółki jawnej kończy się z chwilą jej rozwiązania, które może być następstwem: przyczyn przewidzianych w umowie spółki, jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników, ogłoszenia upadłości spółki, śmierci wspólnika lub ogłoszenia jego upadłości, wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika, a także prawomocnego orzeczenia sądu. Należy pamiętać o tym, że w przypadku rozwiązania spółki konieczne jest przeprowadzenie likwidacji, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki. Warto wiedzieć, że likwidatorami będą wszyscy wspólnicy. Mogą oni jednak powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Otwarcie likwidacji, nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy, sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany należy zgłosić do KRS. Zadaniem likwidatorów jest zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki.
Podsumowując, spółka jawna jest najprostszą organizacyjnie i stanowiącą podstawę dla innych spółek, spółką prawa handlowego. Jest bardzo często spotykana w obrocie. Wiąże się to również z faktem, że do 8 stycznia 2009 r., jeśli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą, zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, spółka taka musiała zostać przekształcona w spółkę jawną. Od 8 stycznia 2009 r. istnieje już tylko możliwość przekształcania spółki cywilnej w jawną, a nie obowiązek.
Barbara Jureczek, Aneta Wrona
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna