RADA
Kapitał z aktualizacji środków trwałych powinien zostać uporządkowany na dzień bilansowy. Ponieważ dotyczy środków trwałych, których jednostka już nie posiada, powinien zostać przeksięgowany na kapitał zapasowy, wyłączony spod podziału między wspólników.
UZASADNIENIE
Ustawa o rachunkowości w art. 31 ust. 3 wskazuje, że:
wartość początkowa i dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe od środków trwałych mogą, na podstawie odrębnych przepisów, ulegać aktualizacji wyceny.
Jak rozliczyć kapitał z aktualizacji
Powstałą na skutek aktualizacji wyceny różnicę wartości netto środków trwałych odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny i nie może być ona przeznaczona do podziału. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny podlega zmniejszeniu o różnicę z aktualizacji wyceny uprzednio zaktualizowanych zbywanych lub zlikwidowanych środków trwałych. Różnica ta wpływa na kapitał (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze, jeśli odrębne przepisy nie stanowią inaczej. Saldo kapitału z aktualizacji na dzień bilansowy powinno wskazywać na kapitał dotyczący środków trwałych, będących nadal w posiadaniu jednostki, w tym również środków trwałych całkowicie umorzonych.
WAŻNE!
W jednostkach, które prowadzą księgi zgodnie z ustawą o rachunkowości i nie mają obowiązku stosować MSR, kapitał z aktualizacji środków trwałych może dotyczyć jedynie aktualizacji dokonanej w 1995 r. (według rozporządzenia Ministra Finansów z 20 stycznia 1995 r., Dz.U. Nr 7, poz. 34) lub wcześniej, zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami.
Kapitały (fundusze) własne ujmuje się w księgach rachunkowych z podziałem na ich rodzaje i według zasad określonych przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy o utworzeniu jednostki. Kapitały (fundusze) własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych, wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy, w wartości nominalnej. Na dzień bilansowy dokonuje się uporządkowania w ewidencji kapitału, ustalając wysokość poszczególnych składników kapitału własnego co do rodzaju. W bilansie kapitał własny prezentowany jest z podziałem na:
• kapitał podstawowy, pomniejszony o należne wpłaty na kapitał podstawowy i o udziały (akcje) własne,
• kapitał (fundusz) zapasowy,
• kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,
• pozostałe kapitały rezerwowe,
• zysk (stratę) z lat ubiegłych,
• zysk (stratę) netto.
Czym różni się kapitał zapasowy od rezerwowego
Kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy w literaturze i praktyce zwykle traktowane są równorzędnie i zamiennie, gdy tworzone są fakultatywnie z zysku uchwałą wspólników. Między tymi kapitałami istnieją jednak zasadnicze różnice. Kapitał zapasowy jest tym kapitałem, którego dotyczą ograniczenia i wyłączenia ustawowe wynikające z Kodeksu spółek handlowych. Z kolei istotę funkcjonowania kapitału rezerwowego (zasady tworzenia, rozwiązywania, ewentualne obostrzenia) określają jedynie wewnętrzne przepisy spółki.
Kapitały te (zapasowy i rezerwowy) są zazwyczaj tworzone z zysku, choć nie tylko. To kapitał zapasowy, a nie kapitał rezerwowy, powiększa kwoty niepochodzące z zysku, takie jak agio czy rozliczony kapitał z aktualizacji. Z kolei kapitał z dopłat akcjonariuszy (wspólników) ujmuje się nie jako kapitał zapasowy, lecz jako kapitał rezerwowy z dopłat wspólników (w myśl art. 36 ust. 2e ustawy o rachunkowości).
WAŻNE!
Analityczna ewidencja księgowa kapitału zapasowego i kapitałów rezerwowych powinna zapewniać informację dotyczącą zarówno pochodzenia kapitału, jak i możliwości podziału pomiędzy wspólników w przyszłości.
Wyłączenie z możliwości podziału kapitału pomiędzy wspólników
Zgodnie z brzmieniem art. 192 Kodeksu spółek handlowych kwota przeznaczona do podziału między wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitał zapasowy lub rezerwowy.
Wyłączone spod podziału są ustawowo wszystkie te kapitały, które nie powstały z zysku roku ostatniego lub z zysku lat ubiegłych. Wśród nich znajduje się m.in. tzw. agio, tworzone gdy udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, a nadwyżkę ceny objęcia udziału ponad jego wartość nominalną przelewa się do kapitału zapasowego (art. 154 § 3 k.s.h.). W spółkach akcyjnych ponadto na pokrycie straty tworzony jest (art. 396 k.s.h.) kapitał zapasowy, do którego przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. Dodatkowo z możliwości podziału mogą być wyłączone kapitały (pochodzące z zysku) zgodnie z postanowieniami aktu założycielskiego jednostki.
Niewątpliwie kapitał własny utworzony z aktualizacji środków trwałych, jako niepochodzący z zysku, wyłączony jest również spod podziału, co podkreśla się dodatkowo w art. 31 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Wyłączenie spod podziału jest aktualne również w sytuacji, gdy po sprzedaży czy likwidacji środka trwałego kapitał z aktualizacji zostanie przeksięgowany na kapitał zapasowy lub inny o podobnym charakterze. Wyłączenie spod podziału oznacza również w konsekwencji wyłączenie możliwości przekazania na kapitał podstawowy.
PRZYKŁAD
W ewidencji księgowej spółki z o.o. znajduje się kapitał z aktualizacji, utworzony według poszczególnych środków trwałych:
1) komputer, zaktualizowany w 1994 r., kapitał z aktualizacji 908 zł, następnie zaktualizowany w 1995 r., kapitał z aktualizacji 777 zł, razem 1685 zł; środek trwały zlikwidowany w 2004 r.,
2) maszyna produkcyjna A, zaktualizowana w 1995 r., kapitał z aktualizacji 8001 zł; całkowicie zamortyzowana, lecz nadal użytkowana w jednostce,
3) maszyna produkcyjna B, zaktualizowana w 1995 r., kapitał z aktualizacji 567,80 zł; sprzedana w 2005 r.
W ewidencji księgowej kapitały zapasowe podzielono na:
• kapitał zapasowy pochodzący z zysku - niewyłączony spod podziału,
• kapitał zapasowy pochodzący z zysku - wyłączony spod podziału,
• kapitał zapasowy niepochodzący z zysku.
Saldo kapitałów niepochodzących z zysku wynosi 858,01 zł i złożyły się na nie:
• kapitał pochodzący z aktualizacji środka trwałego sprzedanego w 1999 r. 858,00 zł
• różnica z denominacji w 1995 r. 0,01 zł
Na dzień bilansowy roku 2007 kapitał z aktualizacji środków trwałych sprzedanych bądź zlikwidowanych przeniesiono na konto kapitału zapasowego, niepochodzącego z zysku.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• art. 31 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
• art. 192, 348 i 396 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - Dz.U. Nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Ewa Szczepankiewicz
główna księgowa w spółce z o.o.