Każdy obywatel ma prawo do jawnego i sprawiedliwego rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki. Gwarantują to przepisy Konstytucji RP (art. 45) i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (art. 6). Niestety zbyt długie rozpoznawanie spraw przez sądy to główna bolączka polskiego wymiaru sprawiedliwości. O przewlekłości postępowania sądowego mówimy wówczas, gdy sprawa jest rozpoznawana dłużej niż jest to konieczne do wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. To znaczy, że czynności sądu w danej sprawie są nadmiernie rozciągnięte w czasie, przedłużają się. Jest to pojęcie względne i zawsze musi zostać odniesione do konkretnej sprawy.
Jak ocenić czy sprawa w sądzie toczy się zbyt długo?
Przykładowo kierujesz sprawę o zapłatę z tytułu niezapłaconej faktury wynikającej z umowy sprzedaży do Sądu Rejonowego w małej miejscowości. Sąd wydaje nakaz zapłaty w przeciągu jednego miesiąca. Strona przeciwna nie wnosi sprzeciwu od takiego nakazu i w ten sposób staje się on prawomocny. Teraz już tylko potrzebujesz klauzuli wykonalności, która jest niezbędna do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Składasz do Sądu wniosek o nadanie klauzuli i czekasz na swój tytuł kilka miesięcy.
Aby ocenić, czy doszło do przewlekłości postępowania sądowego trzeba przeanalizować następujące przesłanki: terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu rozstrzygnięcia sprawy, charakter sprawy, stopień jej faktycznej i prawnej zawiłości, znaczenie sprawy dla osoby, która wniosła sprawę do sądu i rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron postępowania.
Odnosząc się do naszego przykładu. Zgodnie z art. 7811 k.p.c. wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia. Nadanie takiej klauzuli nie należy do spraw skomplikowanych, wręcz ma charakter administracyjno – biurowy. Klauzula natomiast ma dla Ciebie ogromne znaczenie, bo im dłużej czekasz na tytuł wykonawczy tym większe ryzyko, że dłużnik może podjąć działania w celu wyzbycia się posiadanego majątku. Zatem jeżeli czekasz na swój tytuł np. 6 miesięcy, można uznać, że doszło w sprawie do nadmiernej przewlekłości.
Samochód w firmie 2015 – multipakiet
Co można zrobić, gdy sprawa w sądzie się przedłuża?
Gdy uważasz, że Twoja sprawa utknęła w sądzie na dobre, możesz skorzystać z prawa do wniesienia tzw. skargi na przewlekłość postępowania. Powyższe uprawnienie reguluje ustawa z dnia 17.06.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Pamiętaj, że taką skargę możesz złożyć tylko w czasie trwającego postępowania sądowego. Warto wspomnieć, że skargę na przewlekłość można wnieść także w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez prokuratora oraz postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez komornika.
Skargę wnosi się do tego sądu, przed którym toczy się postępowanie, który z kolei przekazuje ją dalej do sądu właściwego do jej rozpoznania. I tak jeżeli sprawa toczyła się przed sądem rejonowym to właściwy do rozpoznania skargi jest sąd okręgowy, jeżeli sprawa toczyła się przed sądem okręgowym właściwym będzie sąd apelacyjny. Jeżeli natomiast skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem rejonowym i sądem okręgowym – właściwy do jej rozpoznania w całości będzie sąd apelacyjny, jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem okręgowym i sądem apelacyjnym – właściwym do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny. Jeżeli natomiast skarga dotyczy postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym właściwym do jej rozpoznania będzie Sąd Najwyższy.
Taką skargę możesz napisać samodzielnie. Pamiętaj jednak, że jeżeli uznajesz za przewlekłe postępowanie przed sądem apelacyjnym lub przed Sądem Najwyższym i chcesz wnieść skargę do Sądu Najwyższego, to musisz wówczas skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego, który przygotuje i wniesie ją w Twoim imieniu.
Jak powinna wyglądać skarga na przewlekłość postępowania
Po pierwsze skarga powinna spełniać wymagania przewidziane dla pisma procesowego tzn.:
- data pisma
- oznaczenie sądu, do którego jest kierowana
- tytuł pisma – skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki
- dane osoby wnoszącej skargę ( imię, nazwisko, adres zamieszkania), ewentualnie dane pełnomocnika
- wskazanie organu rozpoznającego sprawę, w której doszło do przewlekłości postępowania
- wskazanie sprawy, która w ocenie skarżącego jest przewlekła
- podpis osoby wnoszącej skargę, ewentualnie podpis pełnomocnika
- załączniki
Nadto skarga powinna zawierać:
- żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której dotyczy
- przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie
Dodatkowo skarga może zawierać następujące żądania:
- wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności
- zasądzenia na rzecz osoby wnoszącej skargę odpowiedniej sumy pieniężnej od 2 000 zł do 20 000 zł, przy czym sąd zasądzi sumę pieniężną tylko w sytuacji uwzględnienia skargi.
Skarga podlega opłacie w wysokości 100 zł. Ta opłata może zostać zwrócona, gdy sąd uwzględni skargę. W sytuacji, gdy skarga nie będzie spełniała wskazanych wymagań sąd ją odrzuci i nie będzie wzywał do uzupełnienia braków formalnych. Wówczas zwróci opłatę uiszczoną za skargę.
Jakie rozstrzygnięcie może wydać sąd w sprawie skargi na przewlekłość?
Od dnia wniesienia skargi sąd ma dwa miesiące na jej rozpoznanie. I tak jeżeli sąd uzna, że w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, wówczas uwzględni skargę i przyzna od Skarbu Państwa lub komornika odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia w wysokości od 2 000 zł do 20 000 zł. Może także dodatkowo wydać zalecenia podjęcia przez właściwy organ odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie ( nie mogą one jednak wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej).
Jeżeli sąd uzna, że w sprawie nie doszło do przewlekłości postępowania, skargę oddala. Na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie. Jeżeli chodzi o postępowanie sądowe można ponownie wystąpić ze skargą jednak nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od wydania przez sąd poprzedniego postanowienia.
Zakończenie przewlekłego postępowania sądowego, nie oznacza, że nie możesz dochodzić swoich roszczeń z tego tytułu. Wówczas jednak nie masz już prawa do wniesienia skargi na przewlekłe postępowanie. Możesz wnieść powództwo cywilne przeciwko Skarbowi Państwa o odszkodowanie za szkody poniesione na skutek przewlekle prowadzonego postępowania. (art. 417 k.c.)
Na koniec warto zwrócić uwagę, że jeżeli chciałbyś wnieść skargę na przewlekłe postępowanie polskiego sądu do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, to warunkiem skorzystania z tego prawa, jest wyczerpanie wszystkich środków przewidzianych prawem krajowym. Niezbędnym jest zatem wcześniejsze prawidłowe wniesienie skargi na przewlekłość postępowania sądowego.
Monitor Księgowego – prenumerata
Sylwia Mazur – Chromiak, ekspert Kancelarii Prawniczej FORUM (Grupa Kredyt Inkaso)