Pomimo znaczącego zainteresowania przedsiębiorców związanego z wejściem w życie rozporządzenia i towarzyszącego mu entuzjazmu, analiza postanowień rozporządzenia prowadzi do wniosku, że nie jest to akt prawny, który winien znaleźć zastosowanie w każdej ze spraw.
Rozporządzenie nr 655/2014 ustanawia unijne postępowanie umożliwiające wierzycielowi uzyskanie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, który to nakaz ma nie dopuścić do tego, by późniejsze wykonanie roszczenia wierzyciela zostało narażone na szwank przez zbycie, przelanie lub wycofanie – do kwoty określonej w nakazie – środków przechowywanych przez dłużnika lub w jego imieniu na rachunku bankowym prowadzonym w jednym z państw członkowskich.
Rozwiązania wprowadzone rozporządzeniem mają stanowić alternatywę dla wierzyciela wobec środków zabezpieczających przewidzianych w prawie krajowym.
1. Zakres zastosowania
Rozporządzenie znajduje zastosowanie do roszczeń pieniężnych w transgranicznych sprawach cywilnych i handlowych. Nie obejmuje ono w szczególności spraw skarbowych, celnych czy administracyjnych ani odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej („acta iure imperii”). Zakres spraw wyłączonych z zakresu zastosowania rozporządzenia zawiera art. 2 ust. 2.
Ma ono zastosowanie do spraw transgranicznych zdefiniowanych jako sprawy, w których rachunek bankowy lub rachunki bankowe, które mają zostać objęte nakazem zabezpieczenia, prowadzone są w państwie członkowskim innym niż:
– państwo członkowskie sądu, do którego zwrócono się z wnioskiem o wydanie nakazu zabezpieczenia;
– państwo, w którym wierzyciel ma miejsce zamieszkania.
przy czym istotnym momentem pozwalającym stwierdzić, czy chodzi o sprawę transgraniczną, jest data złożenia wniosku o wydanie nakazu zabezpieczenia do sądu, posiadającego jurysdykcję do wydania nakazu zabezpieczenia.
2. Procedura uzyskania nakazu zabezpieczenia
Wierzyciel ma możliwość uzyskania nakazu zabezpieczenia:
- zarówno przed wszczęciem postępowania w sprawie głównej przeciwko dłużnikowi;
- jak i na którymkolwiek etapie takiego postępowania do momentu wydania orzeczenia albo zatwierdzenia lub zawarcia ugody sądowej,
- a także po uzyskaniu przez wierzyciela w państwie członkowskim orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego, na mocy których wymaga się od dłużnika zapłaty roszczenia wierzyciela.
Jaki sąd będzie właściwy do wydania nakazu zabezpieczenia w przypadku, gdy wierzyciel nie uzyskał jeszcze orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego opiewającego na przysługujące mu roszczenie?
Będzie to sąd państwa członkowskiego właściwy do orzekania w sprawie głównej zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami dotyczącymi właściwości. W sytuacji jednak, gdy dłużnikiem jest konsument, jurysdykcję do wydania nakazu zabezpieczenia mającego zabezpieczyć roszczenie dotyczące tej umowy posiadają wyłącznie sądy państwa członkowskiego, w którym dłużnik ma miejsce zamieszkania.
Jeżeli wierzyciel uzyskał już orzeczenie lub ugodę sądową, do wydania nakazu zabezpieczenia dotyczącego roszczenia określonego w orzeczeniu lub ugodzie sądowej jurysdykcję posiadają sądy państwa członkowskiego, w którym wydano orzeczenie lub zatwierdzono lub zawarto ugodę sądową.
Wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia składany jest przy użyciu odpowiedniego formularza.
Sąd, do którego skierowano wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia, analizuje, czy spełniono warunki i wymogi określone w rozporządzeniu. Sąd podejmuje decyzję w sprawie wniosku bezzwłocznie, nie później jednak niż przed upływem następujących terminów:
– w przypadku gdy wierzyciel nie uzyskał jeszcze orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego, sąd wydaje decyzję do końca dziesiątego dnia roboczego po złożeniu lub – w stosownych przypadkach – uzupełnieniu wniosku przez wierzyciela;
– w przypadku gdy wierzyciel uzyskał już orzeczenie, ugodę sądową lub dokument urzędowy, sąd wydaje decyzję do końca piątego dnia roboczego po złożeniu lub – w stosownych przypadkach – uzupełnieniu wniosku przez wierzyciela;
– w przypadku gdy sąd zdecyduje że konieczne jest przesłuchanie wierzyciela i – w zależności od sytuacji – jego świadka(-ów), przeprowadza przesłuchanie bezzwłocznie i wydaje decyzję do końca piątego dnia roboczego po dniu, w którym odbyło się przesłuchanie.
Wierzyciel zostaje powiadomiony o decyzji dotyczącej wniosku zgodnie z procedurą przewidzianą prawem państwa członkowskiego wydania w odniesieniu do równoważnych nakazów krajowych.
Dłużnik nie jest informowany o wniosku o wydanie nakazu zabezpieczenia ani też nie ma możliwości złożenia wyjaśnień przed wydaniem nakazu. Jest to tak zwane postępowanie ex parte.
Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Autorzy: prof. dr hab. Irena Olchowicz, dr Agnieszka Tłaczała, dr Wanda Wojas, Ewa Sobińska, Katarzyna Kędziora, Justyna Beata Zakrzewska, dr Gyöngyvér Takáts
3. Warunki uzyskania nakazu zabezpieczenia
Wydanie nakazu zabezpieczenia możliwe jest w sytuacji, gdy wierzyciel przedłożył wystarczające dowody, by przekonać sąd, że istnieje pilna potrzeba zastosowania środka zabezpieczającego w formie nakazu zabezpieczenia, ponieważ istnieje realne ryzyko, że bez takiego środka późniejsze dochodzenie roszczenia wierzyciela wobec dłużnika będzie niemożliwe lub znacząco utrudnione.
W sytuacji, gdy wierzyciel nie uzyskał jeszcze w państwie członkowskim orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego zobowiązujących dłużnika do zapłacenia roszczenia wierzyciela, wierzyciel przedkłada również wystarczające dowody, by przekonać sąd, że może wygrać w sprawie głównej przeciwko dłużnikowi.
4. Termin wszczęcia postępowania w sprawie głównej
W przypadku gdy wierzyciel złożył wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie głównej, wszczyna on takie postępowanie i przedstawia dowód tego wszczęcia sądowi, do którego złożono wniosek, w terminie 30 dni od daty złożenia wniosku lub w terminie 14 dni od daty wydania nakazu, w zależności od tego, która z tych dat jest późniejsza.
Co jeśli nie przekażemy sądowi dowodu wszczęcia postępowania w sprawie głównej w wyżej zakreślonym terminie?
Wówczas nakaz zabezpieczenia zostaje uchylony lub wygasa, o czym informuje się strony.
5. Kaucja zabezpieczająca
Jedną z przyczyn, na której praktyczna doniosłość rozporządzenia może zostać ograniczona jest wymóg złożenia przez wierzyciela kaucji na kwotę wystarczającą, by zapobiec nadużyciu procedury przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu i by zapewnić rekompensatę za ewentualne szkody poniesione przez dłużnika w związku z nakazem, w zakresie, w jakim wierzyciel ponosi odpowiedzialność za takie szkody.
Złożenie kaucji jest zasadą w przypadku, gdy wierzyciel nie uzyskał jeszcze orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego. Jedynie w drodze wyjątku sąd może znieść wymóg złożenia kaucji, o ile uzna, że jej złożenie nie jest właściwe w okolicznościach danej sprawy. W przypadku gdy wierzyciel uzyskał już orzeczenie, ugodę sądową lub dokument urzędowy nałożenie wymogu złożenia kaucji jest fakultatywne.
Wymóg złożenia kaucji przez wierzyciela związany jest z jego odpowiedzialnością wobec dłużnika za wszelkie szkody spowodowane nakazem zabezpieczenia z winy wierzyciela. Co istotne, ciężar dowodu we wskazanym zakresie spoczywa na wierzycielu. Rozporządzenie wprowadza domniemania winy wierzyciela w określonych przypadkach. Chcąc zwolnić się z odpowiedzialności wierzyciel musi wykazać okoliczności na poparcie swoich twierdzeń.
6. Czy wierzyciel musi znać numer rachunku bankowego podlegającego zabezpieczeniu?
Nie. W przypadku gdy wierzyciel uzyskał w państwie członkowskim wykonalne orzeczenie, ugodę sądową lub dokument urzędowy, na mocy których dłużnik ma obowiązek spłacić roszczenie wierzyciela, a wierzyciel ma podstawy uważać, że dłużnik posiada jeden lub więcej rachunków w banku w konkretnym państwie członkowskim, ale nie zna ani nazwy, ani adresu tego banku, ani też numeru IBAN, BIC lub innego numeru bankowego, umożliwiającego identyfikację tego banku, wierzyciel może zwrócić się do sądu, do którego składany jest wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia, by sąd ten zażądał od organu ds. informacji państwa członkowskiego wykonania uzyskania informacji niezbędnych do zidentyfikowania tego banku lub tych banków oraz rachunku lub rachunków dłużnika. Wniosek ten należy zawrzeć we wniosku o wydanie nakazu zabezpieczenia.
7. Czy można złożyć kilka wniosków o wydanie nakazu zabezpieczenia?
Możliwość złożenia wniosków o wydanie nakazu zabezpieczenia do różnych sądów w tym samym czasie, wobec tego samego dłużnika w celu zabezpieczenia tego samego roszczenia jest wyłączona.
Co więcej, we wniosku o wydanie nakazu zabezpieczenia wierzyciel oświadcza, czy zwrócił się już do jakiegokolwiek innego sądu lub organu z wnioskiem o równoważny nakaz krajowy przeciwko temu samemu dłużnikowi służący zabezpieczeniu tego samego roszczenia lub czy uzyskał już taki nakaz.
8. Czy wierzyciel ma możliwość odwołać się od decyzji odmownej w przedmiocie wydania nakazu zabezpieczenia?
Tak. Zgodnie z zapisami rozporządzenia, wierzyciel ma prawo odwołać się od jakiejkolwiek decyzji sądu odrzucającej w całości lub w części jego wniosek o wydanie nakazu zabezpieczenia. Odwołanie to składane jest w terminie 30 dni od daty powiadomienia wierzyciela o decyzji odmownej.
9. Wykonanie nakazu zabezpieczenia
Nakaz zabezpieczenia wydany w jednym państwie członkowskim zgodnie z niniejszym rozporządzeniem jest uznawany w innych państwach członkowskich bez konieczności przeprowadzania jakiejkolwiek specjalnej procedury i jest wykonalny w innych państwach członkowskich bez potrzeby stwierdzania jego wykonalności. Z zastrzeżeniem przepisów rozporządzenia, nakaz zabezpieczenia zostaje wykonany zgodnie z procedurami mającymi zastosowanie do wykonania równoważnych nakazów krajowych w państwie członkowskim wykonania.
10. Środki odwoławcze
Dłużnik ma możliwość wywiedzenia środków odwoławczych zmierzających bądź to uchylenia lub zmiany nakazu zabezpieczenia, bądź też do ograniczenia lub zakończenia jego wykonania.
Adwokat Joanna Lubecka