W stanie faktycznym sprawy, której dotyczy Wyrok, zamawiający unieważnił postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na rozbudowę stacji energetycznej, w związku z błędnym sformułowaniem opisu sposobu spełnienia warunku doświadczenia wykonawców. Przyczyną wykrycia tej wady postępowania była kontrola uprzednia zamówienia dokonana przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. W wyniku tej kontroli wskazano, że opis wymaganego doświadczenia bezpodstawnie pomijał możliwość wykazania się doświadczeniem przy budowie jednego z typów instalacji energetycznych, podczas gdy doświadczenie w tym zakresie byłoby adekwatne do przedmiotu zamówienia. Pomimo, że w informacji o wyniku kontroli uprzedniej nie wskazano zamawiającemu zalecenia unieważnienia postępowania, zamawiający postanowił unieważnić postępowanie. Od tej czynności wniósł odwołanie wykonawca, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza. Odwołujący wskazał w odwołaniu, że wadliwy opis warunków wymaganych od wykonawców co do doświadczenia nie mógł stanowić przesłanki unieważnienia postępowania.
Kiedy zamawiający może unieważnić postępowanie
KIO podzieliła powyższe stanowisko odwołującego i uwzględniła odwołanie. W uzasadnieniu Wyroku KIO podkreśliła, że przepisy prawa zamówień publicznych zawierają zamknięty katalog przesłanek unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. KIO wskazała przy tym, że jedyną przesłanką uzasadniającą unieważnienie postępowania, która mogłaby być rozważana w przedmiotowym przypadku, byłoby naruszenie przepisów ustawy uniemożliwiające zawarcie umowy nieobarczonej wadą. KIO podkreśliła przy tym, że dla unieważnienia postępowania, konieczne byłoby wykazanie przez zamawiającego takiego naruszenia przepisów, które miało wpływ na wynik postępowania. KIO zastosowała zatem wykładnię wąską i rygorystyczną, zapobiegającą bezpodstawnemu korzystaniu przez zamawiających z możliwości unieważnienia postępowania. Wynikające z Wyroku dążenie KIO do ograniczenia zbyt szerokiego stosowania przez zamawiających unieważnienia postępowania należy ocenić pozytywnie. W praktyce bowiem często zdarza się, że zamawiający unieważniając postępowania w rzeczywistości nie dążą do usunięcia naruszeń przepisów, lecz rezygnują w ten sposób z przetargów, których wynik okazał się niezgodny z ich oczekiwaniami.
ETS: polska ustawa o zamówieniach publicznych - sprzeczna z prawem UE
Zamówienia publiczne. Co decyduje o wyborze oferty?
Odnosząc się do powyższej wykładni przyjętej przez KIO należy jednak zauważyć, że na gruncie obowiązujących obecnie przepisów, również takie naruszenie przepisów ustawy, które jedynie mogło mieć wpływ na wynik postępowania, może stanowić przesłankę unieważnienia postępowania. Konieczne jest jedynie, aby wada taka była już niemożliwa do usunięcia (np. przez powtórzenie czynności). Podstawą unieważnienia będzie więc nie tylko naruszenie przepisów, które rzeczywiście wpłynęło na wynik postępowania, ale również naruszenie, które potencjalnie mogło na ten wynik wpłynąć. Również taka, nieco szersza od przyjętej przez KIO wykładnia może przy tym zapobiegać bezpodstawnemu unieważnianiu postępowań, jeśli tylko ściśle będzie się interpretować przesłankę wpływu na wynik postępowania, oraz przesłankę braku możliwości usunięcia wady postępowania.
Podsumowując, przedmiotowy Wyrok jest istotny z punktu widzenia praktycznego dla podmiotów przystępujących do postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Wyrok ten jest bowiem przejawem dążenia do ograniczenia zbyt częstego i bezpodstawnego unieważniania postępowań przez zamawiających. KIO podkreśliła, że dla unieważnienia postępowania, konieczne jest wykazanie przez zamawiającego takiego naruszenia przepisów prawa zamówień publicznych, które miało wpływ na wynik postępowania. Wykładnię tę należy uzupełnić o wskazanie, że również takie naruszenie przepisów ustawy, które jedynie mogło mieć wpływ na wynik postępowania, może stanowić przesłankę unieważnienia postępowania, o ile tylko wada taka jest już niemożliwa do usunięcia.
Krzysztof Niepytalski, aplikant radcowski
Marta Musioł, młodszy prawnik
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna