Osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia składają, pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, pisemne oświadczenie o braku lub istnieniu okoliczności, o których mowa w art. 17 ust. 1 ustawy z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (dalej: upzp). Jednak w przypadku zaistnienia choćby jednej z okoliczności wskazanej w art. 17 ust. 1 upzp osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podlegają wykluczeniu.
Osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia składają więc oświadczenie, z którego wynika, że:
1) (nie) ubiegają się o udzielenie tego zamówienia;
2) (nie) pozostają w związku małżeńskim, w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia oraz (nie) są związane z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli z wykonawcą, jego zastępcą prawnym lub członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia;
3) przed upływem 3 lat od dnia wszczęcia postępowania o udzielenie zamówienia (nie) pozostawały w stosunku pracy lub zlecenia z wykonawcą lub (nie) były członkami organów zarządzających lub organów nadzorczych wykonawców ubiegających się o udzielenie zamówienia;
4) (nie) pozostają z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób;
5) (nie) zostały prawomocnie skazane za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych.
Oświadczenie w formie pisemnej
Z art. 17 ust. 2 upzp wyraźnie wynika, że oświadczenie takie należy złożyć pisemnie. W praktyce jednak takie oświadczenie składane jest na druku ZP-11, którego wzór zawarty jest w załączniku nr 3 do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 24 października 2007 r. w sprawie protokołu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (dalej: rozporządzenie).
Obowiązek składania oświadczenia niezależnie od wartości zamówienia
Zgodnie z treścią § 3 pkt 2 rozporządzenia, w postępowaniu o udzielenie zamówienia, którego wartość jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 upzp, zamawiający nie ma obowiązku sporządzania druków dodatkowych wymienionych w załączniku nr 3 do rozporządzenia, z wyjątkiem druku ZP-14, ZP-21 i ZP-23.
Mając jednak na uwadze brzmienie art. 17 ust. 2 upzp, należy podkreślić, że zapis ten odnosi się jedynie do fakultatywnego stosowania wzoru takiego oświadczenia (druku ZP-11), a nie do obowiązku składania oświadczenia w ogóle.
Ponadto jeśli w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, którego wartość nie przekracza ww. wartości, powołano komisję przetargową, mimo braku - w myśl art. 19 ust. 1 i 2 upzp - takiego obowiązku, członkowie komisji są zobligowani do złożenia oświadczeń na podstawie art. 17 upzp, ale nie musi być to na druku ZP-11.
Zapamiętaj!
Zwolnienie z obowiązku składania oświadczeń na druku ZP-11 dotyczy jedynie samej formy, a nie treści składanego oświadczenia.
Osoby zobligowane do złożenia oświadczenia
Przepisy upzp oraz wzór druku ZP-11 wskazują, że osobami zobowiązanymi do składania ww. oświadczenia są:
• kierownik zamawiającego,
• pracownik zamawiającego, któremu kierownik zamawiającego powierzył wykonanie zastrzeżonych dla siebie czynności,
• członek komisji przetargowej,
• biegły,
• inna osoba wykonująca czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia (np. osoba trzecia, której zamawiający powierzył przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia lub własna jednostka organizacyjna zamawiającego - art. 15 ust. 2 upzp).
Zapamiętaj!
Osoba, która nie złożyła oświadczenia, o którym mowa w art. 17 ust. 2 upzp, ponosi odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Wykonywanie czynności w postępowaniu
Z dyspozycji art. 17 ust. 2 upzp jednoznacznie wynika, że obowiązek składania takiego oświadczenia dotyczy jedynie osób wykonujących czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, a nie osób przygotowujących takie postępowanie.
Istotne jest zatem ustalenie granicy czasowej, w której toczy się postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, a dokładnie momentu jego wszczęcia i zakończenia. Wszczęcie postępowania następuje w zależności od rodzaju trybu udzielania zamówienia publicznego. Natomiast za ostatni etap postępowania o udzielenie zamówienia publicznego należy uznać zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego, tj. udzielenie zamówienia.
W opinii Urzędu Zamówień Publicznych, do osób obowiązanych do złożenia oświadczenia z art. 17 ust. 2 upzp należy zaliczyć wszystkie osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, które mogą mieć wpływ na wynik tego postępowania. W konsekwencji zamawiający powinien zażądać złożenia przedmiotowych oświadczeń od tych osób.
A zatem czynności wykonywane w postępowaniu to konkretne czynności przewidziane w przepisach upzp, takie jak np.: modyfikacja specyfikacji istotnych warunków zamówienia (dalej: SIWZ), rozstrzygnięcie protestu, wykluczenie wykonawcy, poprawienie omyłki rachunkowej, odrzucenie oferty, wybór najkorzystniejszej oferty, wystąpienie z wnioskiem o unieważnienie postępowania, zawarcie umowy. Do złożenia takiego oświadczenia zobowiązane będą więc osoby, które wykonywały czynności w postępowaniu, włącznie z podpisaniem umowy.
Z orzecznictwa
Kierownik zamawiającego jest zwolniony od obowiązku złożenia oświadczenia tylko wówczas, gdy powierzenie dotyczy wszystkich czynności związanych z przygotowaniem i udzieleniem zamówienia publicznego, w tym podpisania umowy.
Orzeczenie GKO z 10 maja 2007 r., sygn. akt DF/GKO-4900-6/6/07/275, Biul. NDFP 3/2007
Moment złożenia oświadczenia
Dyspozycja art. 17 ust. 2 upzp nie precyzuje, kiedy ma być składane oświadczenie o braku lub istnieniu okoliczności, o których mowa w ust. 1.
Jednakże w orzecznictwie Głównej Komisji Orzekającej zarysował się pogląd, zgodnie z którym oświadczenie takie składa się w postępowaniu o udzielenie zamówienia, a nie w dowolnym czasie po jego zakończeniu. Wynika to wprost z treści art. 17 ust. 1 ustawy upzp, mówiącym o „osobach wykonujących czynności w postępowaniu”, a także z konstrukcji protokołu postępowania (druk ZP-1), przewidującej złożenie oświadczeń przed podjęciem jakichkolwiek decyzji przez zamawiającego (orzeczenie GKO z 10 maja 2007 r., sygn. akt DF/GKO-4900-6/6/07/275, Biul. NDFP 3/2007).
Niemniej jednak pożądane jest, aby oświadczenie takie złożono przed podjęciem jakichkolwiek czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, a nie np. dopiero w momencie otwarcia ofert. Z uwagi na to, że trzy z pięciu przesłanek (art. 17 ust. 1 pkt 2-4 upzp) dotyczą różnych relacji osoby wykonującej czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego z wykonawcą, wiedza w tym zakresie - w zależności od trybu udzielania zamówienia - może być powzięta na różnym etapie postępowania. Niekiedy więc może okazać się, że przesłanki wykluczenia zaistnieją dopiero w trakcie postępowania.
Osoba wykonująca czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, niezwłocznie po powzięciu wiedzy o istnieniu choćby jednej z okoliczności wskazanych w art. 17 ust. 1 upzp, powinna złożyć oświadczenie o zaistnieniu takiej okoliczności.
Zapamiętaj!
Zaistnienie okoliczności, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2-4 upzp, nie pociąga za sobą żadnych negatywnych konsekwencji w stosunku do wykonawców.
Przykład
W przetargu nieograniczonym członek komisji przetargowej przed dokonaniem czynności rozstrzygnięcia protestu na postanowienia SIWZ, wniesionego przez wykonawcę X, złożył 21 stycznia 2008 r. na druku ZP-11 oświadczenie o braku istnienia okoliczności, o których mowa w art. 17 ust. 1 upzp. W dniu otwarcia ofert, tj. 20 lutego 2008 r., powziął on wiadomość o zaistnieniu okoliczności określonej w art. 17 ust. 1 pkt 4 upzp względem wykonawcy Y. Dlatego też 21 lutego 2008 r. członek komisji przetargowej złożył na tym samym egzemplarzu druku ZP-11 oświadczenie o podleganiu wyłączeniu z tego postępowania w związku z zaistnieniem jednej z okoliczności, o których mowa w art. 17 ust. 1 upzp.
Członek komisji przetargowej postąpił właściwie. Z treści druku ZP-11 wynika wyraźnie, że 21 stycznia 2008 r. członek komisji przetargowej nie wiedział (nie mógł wiedzieć) o istnieniu jednej z okoliczności wskazanych w art. 17 ust. 1 upzp. Natomiast niezwłocznie po zaistnieniu takiej okoliczności złożył na tym samym druku ZP-11 oświadczenie o zaistnieniu jednej z okoliczności, która jest przesłanką wykluczenia z takiego postępowania.
Wykluczenie z postępowania
Uznaje się, że w przypadku złożenia przez osobę wykonującą czynności w postępowaniu oświadczenia o istnieniu okoliczności wskazanych w art. 17 ust. 1 upzp, kierownik zamawiającego powinien taką osobę wyłączyć z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Należy podkreślić, że niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, określone w art. 17 ust. 5 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Zapamiętaj!
Czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podjęte przez osobę podlegającą wyłączeniu po powzięciu przez nią wiadomości o okolicznościach, o których mowa w art. 17 ust. 1, powtarza się, z wyjątkiem otwarcia ofert oraz innych czynności faktycznych niewpływających na wynik postępowania (art. 17 ust. 3 upzp).
Odpowiedzialność karna za złożenie fałszywego oświadczenia
W myśl art. 17 ust. 2 upzp, złożenie fałszywego oświadczenia powoduje odpowiedzialność karną. Zgodnie bowiem z art. 233 § 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (dalej: k.k.), kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawiania wolności do lat 3. Zamawiający powinni mieć przy tym świadomość, że warunkiem tej odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie (oświadczenie), działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej lub odebrał od niego przyrzeczenie (art. 233 § 2 k.k.).
Podstawy prawne
• Ustawa z 26 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 124, poz. 859)
• Ustawa z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655)
• Ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 79, poz. 551)
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 24 października 2007 r. w sprawie protokołu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (Dz.U. Nr 202, poz. 1463)