Celem zasady jawności jest zapewnienie wszystkim uczestnikom postępowania oraz innym zainteresowanym możliwości zapoznania się z informacjami i dokumentacją postępowania. W sposób ogólny zasada jawności została wyrażona w art. 8 ust. 1 ustawy z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (dalej: upzp). Zgodnie z tym przepisem, postępowanie o udzielenie zamówienia jest jawne. W upzp zasada jawności została wyrażona m.in. w:
1) art. 38 ust. 1-3 - zamawiający jednocześnie przekazuje treść wyjaśnienia wszystkim wykonawcom, którym doręczono specyfikację istotnych warunków zamówienia (dalej: SIWZ), bez ujawniania źródła zapytania, a jeżeli SIWZ jest udostępniana na stronie internetowej, treść wyjaśnienia zamieszcza na tej stronie, zamawiający może zwołać zebranie wszystkich wykonawców w celu wyjaśnienia wątpliwości dotyczących treści SIWZ, a jeżeli SIWZ jest udostępniana na stronie internetowej, informację o terminie zebrania zamieszcza się także na tej stronie; w takim przypadku sporządza się informację zawierającą zgłoszone na zebraniu pytania o wyjaśnienie treści SIWZ oraz odpowiedzi na nie, bez wskazywania źródeł zapytań; informację z zebrania doręcza się niezwłocznie wykonawcom, którym przekazano SIWZ, a jeżeli SIWZ jest udostępniana na stronie internetowej, informację z zebrania zamieszcza się także na tej stronie;
2) art. 41, art. 48 ust. 2, art. 56 ust. 1, art. 60c ust. 1, art. 75 ust. 2 - informacje zamieszczane w ogłoszeniach o zamówieniu;
3) art. 86 ust. 1-4 - z zawartością ofert nie można zapoznać się przed upływem terminu ich otwarcia; otwarcie ofert jest jawne i następuje bezpośrednio po upływie terminu do ich składania, z tym że dzień, w którym upływa termin składania ofert, jest dniem ich otwarcia; bezpośrednio przed otwarciem ofert zamawiający podaje kwotę, jaką zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia; podczas otwarcia ofert podaje się nazwy (firmy) oraz adresy wykonawców, a także informacje dotyczące ceny, terminu wykonania zamówienia, okresu gwarancji i warunków płatności zawartych w ofertach; informacje, o których mowa w art. 86 ust. 3 i 4, przekazuje się niezwłocznie wykonawcom, którzy nie byli obecni przy otwarciu ofert, na ich wniosek;
4) art. 87 ust. 2 - zamawiający poprawia w tekście oferty oczywiste omyłki pisarskie oraz omyłki rachunkowe w obliczeniu ceny, niezwłocznie zawiadamiając o tym wszystkich wykonawców, którzy złożyli oferty;
5) art. 96 - protokół postępowania wraz z załącznikami jest jawny, a załączniki do protokołu udostępnia się po dokonaniu wyboru najkorzystniejszej oferty lub unieważnieniu postępowania, z tym że oferty są jawne od chwili ich otwarcia (załącznikami do protokołu są oferty, opinie biegłych, oświadczenia, informacja z zebrania wszystkich wykonawców zwołanego w celu wyjaśnienia wątpliwości dotyczących SIWZ, zawiadomienia, wnioski, inne dokumenty i informacje składane przez zamawiającego i wykonawców oraz umowa w sprawie zamówienia publicznego); nie ujawnia się informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej: uznk), jeżeli wykonawca, nie później niż w terminie składania ofert, zastrzegł, że nie mogą one być udostępniane; wykonawca nie może zastrzec informacji, o których mowa w art. 86 ust. 4 upzp;
6) art. 139 ust. 3 - umowy są jawne i podlegają udostępnianiu na zasadach określonych w przepisach o dostępie do informacji publicznej.
Jawność postępowania wyraża się także w obowiązku zamawiającego umożliwienia w swojej siedzibie albo w siedzibie własnej jednostki organizacyjnej lub osoby trzeciej, której powierzył przygotowanie lub przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia, sporządzania kopii lub odpisów protokołu postępowania wraz z załącznikami, a także przesłania na wniosek wykonawcy kopii protokołu pisemnie, faksem lub drogą elektroniczną zgodnie z wyborem zamawiającego.
Ograniczenie zasady jawności
Zgodnie z art. 8 ust. 2 i 3 upzp, zamawiający może ograniczyć dostęp do informacji związanych z postępowaniem o udzielenie zamówienia tylko w przypadkach określonych w upzp. Ograniczeniem zasady jawności jest ustanowiony w art. 8 ust. 3 upzp zakaz ujawniania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w myśl uznk, jeżeli wykonawca, nie później niż w terminie składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, zastrzegł, że nie mogą być one udostępniane. Wykonawca nie może natomiast zastrzec informacji wymienionych w art. 86 ust. 4 upzp, które zamawiający jest obowiązany podać podczas otwarcia ofert (nazwy jednostki oraz adresy wykonawców, a także informacje dotyczące ceny, terminu wykonania zamówienia, okresu gwarancji i warunków płatności zawartych w ofertach).
Ograniczeniem zasady jawności jest także poufny charakter negocjacji w trybach negocjacji z ogłoszeniem i negocjacji bez ogłoszenia, a także zakaz ujawniania w tych trybach informacji technicznych i handlowych związanych z negocjacjami (art. 58 ust. 3 oraz art. 65 upzp).
Tajemnica przedsiębiorstwa
Zgodnie z art. 11 ust. 1 uznk, za czyn nieuczciwej konkurencji należy uznać przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy.
Za tajemnicę przedsiębiorstwa uznaje się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności (art. 11 ust. 4 uznk).
Za tajemnicę przedsiębiorstwa może być uznana określona informacja, jeżeli spełnia łącznie trzy warunki:
1) ma charakter techniczny, technologiczny, organizacyjny przedsiębiorstwa lub posiada wartość gospodarczą,
2) nie została ujawniona do wiadomości publicznej,
3) w stosunku do niej przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania jej poufności.
Słowniczek
Informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub posiadające wartość gospodarcząto informacje dotyczące w szczególności: wielkości produkcji lub sprzedaży, wysokości wynagrodzeń pracowników, pozyskiwania surowców, metody kontroli jakości.
Informacje technologiczne dotyczą natomiast najogólniej rozumianych sposobów (metod) wytwarzania.
Informacja nieujawniona do wiadomości publicznej to informacja nieznana ogółowi lub osobom, które ze względu na swój zawód lub charakter prowadzonej działalności są zainteresowane jej posiadaniem. Informacja nieujawniona do wiadomości publicznej może być uznana za tajemnicę, jeżeli przedsiębiorca wyrazi rozpoznawalną (wyraźną lub chociażby dorozumianą) wolę, aby informacja taka pozostała tajemnicą dla określonych odbiorców. Bez takiej woli informacja może być nieznana, ale nie będzie miała charakteru tajemnicy przedsiębiorstwa.
Co nie może być tajemnicą
Za tajemnicę przedsiębiorstwa nie mogą być uznane informacje powszechnie znane lub informacje, o których treści każdy nimi zainteresowany może się legalnie dowiedzieć zwykłą i dozwoloną drogą (np. gdy z informacji przedstawionej w wydawnictwie fachowym inny przedsiębiorca zainteresowany jej posiadaniem może poznać technologię produkcji określonego wyrobu), informacje zawarte w złożonych przez wykonawców dokumentach powszechnie dostępnych (bilans, aktualny odpis z właściwego rejestru, certyfikaty, świadectwa rejestracji, świadectwa dopuszczenia produktu do obrotu) oraz informacje podane przez zamawiającego podczas otwarcia ofert, o których mowa w art. 86 ust. 4 upzp. Tajemnicą przedsiębiorstwa nie jest także wiedza, doświadczenie i umiejętności zdobyte podczas zatrudnienia, a także wiedza, wykształcenie, kwalifikacje, naturalne umiejętności oraz uzdolnienia pracownika.
Zapamiętaj!
Tajemnicą informacji nie można objąć również informacji, która dotyczy nielegalnych sposobów prowadzenia działalności (np. metod wprowadzania w błąd klientów w celu zwiększenia sprzedaży).
Tajemnicą przedsiębiorstwa nie można objąć ceny oferty, stanowiącej podstawę wyboru najkorzystniejszej oferty, a także ceny jednostkowej, jeżeli stanowi ona podstawę obliczenia ceny oferty. Wynika to z art. 86 ust. 2 i 4 upzp, zgodnie z którym otwarcie ofert jest jawne, a cena zawarta w ofercie jest jawna z chwilą otwarcia ofert.
Tajemnicą przedsiębiorstwa mogą być natomiast informacje o wielkości produkcji i sprzedaży, a także źródła zaopatrzenia i zbytu, gdyż wypływają z nich podstawowe działania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a w określonych sytuacjach upowszechnienie tych danych mogłoby szkodzić interesom przedsiębiorców (postanowienie Sądu Antymonopolowego z 15 maja 1996 r., sygn. akt XVII Amz 1/96, Wokanda 1997/10/55).
Nieuzasadnione zastrzeżenie informacji
Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem, nieuzasadnione zastrzeżenie informacji, jako informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa w myśl przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, stanowiło podstawę odrzucenia oferty na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 1 upzp, jako niezgodnej z ustawą. Dotychczasowa praktyka orzecznicza uległa zmianie za sprawą uchwały Sądu Najwyższego z 21 października 2005 r. (sygn. akt III CZP 74/05), zgodnie z którą następstwem stwierdzenia bezskuteczności zastrzeżenia jest wyłączenie zakazu ujawniania zastrzeżonych informacji.
W konsekwencji należy uznać, że negatywna weryfikacja przez zamawiającego wystąpienia niezbędnej przesłanki ustawowej przesądzającej o skuteczności dokonania zastrzeżenia zakazu udostępniania informacji (brak podstaw do uznania ich za tajemnicę przedsiębiorstwa) wywołuje tylko konsekwencje w postaci wyłączenia, przewidzianego w art. 96 ust. 4 zd. 1 upzp, zakazu ujawniania, bezzasadnie zastrzeżonych przez oferenta, informacji. Wynik negatywnej weryfikacji przez zamawiającego charakteru informacji, objętych przez oferenta zastrzeżeniem zakazu ich udostępniania, nie przesądza przecież o niezgodności oferty z ustawą, a dowodzi jedynie bezskuteczności dokonanego zastrzeżenia, co wyłącza obowiązek zamawiającego odrzucenia takiej oferty. W konsekwencji oferta taka będzie przedmiotem oceny w postępowaniu o udzielenie zamówienia, tyle że zamawiający zobowiązany będzie ujawnić także i te informacje, które oferent objął swoim bezskutecznym zastrzeżeniem zakazu ich udostępniania. Na zamawiającym spoczywa zatem obowiązek zbadania zasadności dokonanego przez wykonawcę zastrzeżenia informacji z powołaniem się na tajemnicę przedsiębiorstwa. Konsekwencją stwierdzenia bezzasadności takiego zastrzeżenia powinno być ujawnienie przez zamawiającego tych informacji, które wykonawca objął bezskutecznym zastrzeżeniem.
Z orzecznictwa
W postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego zamawiający bada skuteczność dokonanego przez oferenta - na podstawie art. 96 ust. 4 upzp (od redakcji: aktualnie art. 8 ust. 3 upzp) - zastrzeżenia dotyczącego zakazu udostępniania informacji potwierdzających spełnienie wymagań wynikających ze specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Następstwem stwierdzenia bezskuteczności zastrzeżenia, o którym mowa w art. 96 ust. 4 upzp, jest wyłączenie zakazu ujawniania zastrzeżonych informacji.
Uchwała SN z 21 października 2005 r., sygn. akt III CZP 74/05, OSNC 2006/7-8/122
Podstawy prawne
• Ustawa z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655)
• Ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (j.t. Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206)