RADA
Firma nie może zaliczyć do kosztów składek opłaconych przez pracodawcę z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na rzecz pracowników. Wyjątek stanowią umowy spełniające warunki określone w art. 16 ust. 1 pkt 59 updop (omówione poniżej w uzasadnieniu). Jeżeli umowy ubezpieczenia nie spełniają tych warunków, firma nie może zaliczyć opłacanych składek do kosztów.
Pracownicy uzyskają przychód ze stosunku pracy w momencie opłacenia przez spółkę składki ochronnej (szczegóły poniżej). Przychód dla pracownika z pozostałej części składki przeznaczonej na element kapitałowy powstanie dopiero w momencie nabycia przez pracownika uprawnienia do świadczeń z inwestowanego funduszu kapitałowego stanowiącego część ubezpieczenia.
UZASADNIENIE
W ramach umowy ubezpieczenia z funduszem kapitałowym płacone przez pracodawcę składki dzielone są na:
• składki ochronne,
• składki kapitałowe.
Ze składki ochronnej finansowana jest ochrona ubezpieczeniowa pracownika. Korzysta on z niej już od momentu zatrudnienia. Realizacja korzyści ze składki kapitałowej następuje zazwyczaj po przepracowaniu przez pracownika określonego czasu. Mamy tu do czynienia z ubezpieczeniem na rzecz osoby trzeciej (art. 808 Kodeksu cywilnego).
Art. 808. § 1. Ubezpieczający może zawrzeć umowę ubezpieczenia na cudzy rachunek. Ubezpieczony może nie być imiennie wskazany w umowie, chyba że jest to konieczne do określenia przedmiotu ubezpieczenia.
§ 2. Roszczenie o zapłatę składki przysługuje ubezpieczycielowi wyłącznie przeciwko ubezpieczającemu. Zarzut mający wpływ na odpowiedzialność ubezpieczyciela może on podnieść również przeciwko ubezpieczonemu.
§ 3. Ubezpieczony jest uprawniony do żądania należnego świadczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela, chyba że strony uzgodniły inaczej; jednakże uzgodnienie takie nie może zostać dokonane, jeżeli wypadek już zaszedł.
§ 4. Ubezpieczony może żądać, by ubezpieczyciel udzielił mu informacji o postanowieniach zawartej umowy oraz ogólnych warunków ubezpieczenia w zakresie, w jakim dotyczą praw i obowiązków ubezpieczonego.
§ 5. Jeżeli umowa ubezpieczenia nie wiąże się bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową ubezpieczonej osoby fizycznej, art. 3851-3853stosuje się odpowiednio w zakresie, w jakim umowa dotyczy praw i obowiązków ubezpieczonego.
Koszt dla pracodawcy
Kosztami uzyskania przychodów są m.in. szeroko pojęte koszty pracownicze. Są to zarówno koszty związane z zatrudnieniem pracowników na podstawie umowy o pracę, jak i koszty związane z zatrudnieniem osób na podstawie umów cywilnoprawnych czy powierzeniem osobom pełnienia określonych funkcji.
Istnieją przepisy ograniczające możliwość zaliczania do kosztów podatkowych wydatków na pracowników. W Państwa przypadku w szczególności należy zwrócić uwagę na brzmienie art. 16 ust. 1 pkt 59 updop. Przepis ten wyłącza możliwość zaliczania do kosztów składek opłaconych przez pracodawcę z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na rzecz pracowników. Wyjątek stanowią umowy dotyczące ryzyka grup 1, 3 i 5 działu I oraz grup 1 i 2 działu II, wymienionych w załączniku do ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Są to ubezpieczenia na życie, w tym związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli spełnione są, określone w art. 16 ust. 1 pkt 59 updop, warunki.
Do kosztów można zatem zaliczyć składki związane z umową ubezpieczenia, jeżeli:
• uprawnionym do otrzymania świadczenia nie jest pracodawca i
• umowa w okresie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ją zawarto lub odnowiono, wyklucza:
a) wypłatę kwoty stanowiącej wartość odstąpienia od umowy,
b) możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw praw wynikających z umowy,
c) wypłatę z tytułu dożycia wieku oznaczonego w umowie.
WAŻNE!
W przypadku zawarcia umowy ubezpieczenia na rzecz pracowników kosztami uzyskania przychodów są jedynie składki opłacone przez pracodawcę z tytułu umów dotyczących ryzyka grup 1, 3 i 5 działu I oraz grup 1 i 2 działu II, wymienionych w załączniku do ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
Składki ubezpieczeniowe, jako niemające bezpośredniego związku z uzyskiwaniem konkretnego przychodu, są kosztami pośrednimi. Oznacza to, że mogą stanowić koszty uzyskania przychodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w momencie ich poniesienia. Dotyczy to zarówno części ochronnej składki, jak i części kapitałowej.
Przychód dla pracowników
Składka ochronna opłacana przez Państwa spółkę jest przychodem pracownika ze stosunku pracy w dacie poniesienia wydatku przez pracodawcę. Przysporzenie majątkowe po stronie pracownika powstanie z chwilą, w której zostaje on objęty ochroną ubezpieczeniową.
Inaczej należy traktować przychód dla pracowników z części składki inwestowanej w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe. Pracownicy odnoszą korzyść z objęcia programem lojalnościowym dopiero po tym, jak spełnią określony warunek. Wówczas wypłacone im środki należy potraktować jako element wynagrodzenia. Najczęściej jest to przepracowanie określonego okresu. Dopiero po spełnieniu warunku można mówić o osiągnięciu przez pracownika przychodu. Przychody ze stosunku pracy powstają bowiem dopiero w momencie ich otrzymania lub pozostawienia do dyspozycji (art. 10 ust. 1 pkt 1 updof).
Identyczne stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 17 czerwca 2008 r. (IPPB1/415-312/08-3/ES):
(...) część składek opłaconych przez pracodawcę z tytułu opłacania przez pracodawcę składki w części ochronnej (składka ochronna) stanowi przychód pracownika ze stosunku pracy w dacie poniesienia wydatku przez pracodawcę, czyli w dacie zapłaty składki w firmie ubezpieczającej.
Z wniosku, że z tą chwilą pracownik zostaje objęty ochroną ubezpieczeniową, czyli ma miejsce przysporzenie majątkowe po jego stronie.
Natomiast z tytułu opłacania przez pracodawcę - ubezpieczającego części składek inwestowanych w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe przychód ze stosunku pracy dla pracownika powstaje w momencie cesji, przeniesienia praw i przekazania obowiązków wynikających z umowy na rzecz ubezpieczonego pracownika.
Do tego momentu pracownik nie posiada prawa do wypłaty i innych możliwych profitów wynikających z programu. Ponadto pracodawca (ubezpieczający) może w przypadku zwolnienia się pracownika wskazanego w programie przekazać program na innego pracownika. Wobec tego do chwili przekazania praw i obowiązków na rzecz ubezpieczonego nie powstaje przychód z tytułu opłacania przez pracodawcę tej części składek, która jest inwestowana w fundusze kapitałowe. Dopiero w momencie gdy nastąpi przekazanie praw i obowiązków (cesja) na rzecz pracownika wskazanego w programie, powstanie po jego stronie przychód ze stosunku pracy.
Obowiązki spółki jako płatnika
Spółka powinna pamiętać, by do przychodów pracowników doliczyć wartość składek na ubezpieczenie (na część ochronną) oraz pobrać i odprowadzić zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i ZUS.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
• art. 16 ust. 1 pkt 59 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238
• art. 10 i 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 97, poz. 623
Sławomir Biliński
konsultant podatkowy