Zmiany w podatkach od 1 stycznia 2018 r.
Dochody osiągnięte na terytorium Polski, a podatek u źródła – dotychczasowa praktyka i wprowadzone zmiany
Obowiązujące przepisy ustawy o CIT nakładają obowiązek poboru podatku u źródła, co do zasady, wtedy gdy polski podatnik CIT:
- dokonuje wypłaty wynagrodzenia na rzecz zagranicznego podmiotu;
- wynagrodzenie to dotyczy przychodów wskazanych w art. 21 ust. 1 oraz art. 22 ust. 1 ustawy o CIT;
- przychody te zostały osiągnięte na terytorium Polski.
Jednocześnie, do tej pory jedna z istotniejszych wątpliwości dotyczyła ostatniego z warunków, tj. tego, co należy rozumieć przez przychody osiągnięte na terytorium Polski. Przedmiotem sporu było zwłaszcza ustalenie, czy podatek u źródła jest należny w sytuacji, gdy dotyczy wynagrodzenia za usługi wykonane całkowicie poza terytorium Polski. W tym zakresie wykształciły się dwa zasadnicze i niestety wzajemnie sprzeczne poglądy.
INFORAKADEMIA poleca: Wybrane zmiany w PIT i CIT
Zgodnie z pierwszym z nich, dla opodatkowania podatkiem u źródła konieczne jest wykonywanie usługi przez podmiot zagraniczny w Polsce, a sama kwestia dokonywania wypłaty wynagrodzenia przez polskiego podatnika ma drugorzędne znaczenie. Taki pogląd wyraził m.in. NSA w wyroku z 23 kwietnia 2010 r. (sygn. II FSK 2144/08), który wskazał, że: „nie można pojęcia "dochody osiągane" utożsamiać z pojęciem "dochody wypłacane, pochodzące, otrzymywane z terytorium Polski". Pod pojęciem " terytorium, z którym wiąże się osiąganie dochodów" należy rozumieć miejsce, gdzie dokonują się czynności lub położone są nieruchomości (źródło), które generują dochód i są jego przyczyną sprawczą. Czynnością taką nie jest wypłata pieniędzy, wypłata jest elementem finalnym całego procesu osiągania dochodu”. Podobny pogląd wyraził też NSA w wyroku z 8 grudnia 2015 r. (sygn. II FSK 2812/13).
Polecamy: Pakiet żółtych książek - Podatki 2018
Drugie stanowisko, zdecydowanie bardziej restrykcyjne, dominuje w praktyce organów podatkowych oraz ostatnim orzecznictwie sądów administracyjnych. Wskazuje ono, że dla opodatkowania podatkiem u źródła ważne jest tylko, że to polski podmiot dokonuje płatności za usługę. Przykładem takiego stanowiska jest m.in. wyrok NSA z 19 maja 2016 r. (sygn. II FSK 1577/14) gdzie wskazano, że: „obowiązek zapłaty podatku u źródła powstaje w sytuacji, gdy podmiot zagraniczny uzyska dochód od spółki będącej polskim rezydentem podatkowym, czyli źródło dochodów będzie położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. […] miejsce świadczenia usług, wykonywania czynności lub miejsce dokonania wypłaty nie ma dla omawianej kwestii znaczenia”. Podobne stanowisko przedstawił również NSA w wyroku z 16 grudnia 2015 r. (sygn. II FSK 2955/13).
Niemniej, z początkiem 2017 r. powyższy problem i wątpliwości zostały rozwiane. Zgodnie bowiem z nowowprowadzonym art. 3 ust. 3 ustawy o CIT, za dochody (przychody) osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez podatników, o których mowa w ust. 2, uważa się w szczególności dochody (przychody) z:
- wszelkiego rodzaju działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym poprzez położony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zagraniczny zakład;
- położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości lub praw do takiej nieruchomości, w tym ze zbycia jej w całości albo w części lub zbycia jakichkolwiek praw do takiej nieruchomości;
- papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi, dopuszczonych do publicznego obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach regulowanego rynku giełdowego, w tym uzyskane ze zbycia tych papierów albo instrumentów oraz z realizacji praw z nich wynikających;
- tytułu przeniesienia własności udziałów (akcji) w spółce, ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną lub tytułów uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym albo instytucji wspólnego inwestowania, w których co najmniej 50% wartości aktywów, bezpośrednio lub pośrednio, stanowią nieruchomości położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa do takich nieruchomości;
- tytułu należności regulowanych, w tym stawianych do dyspozycji, wypłacanych lub potrącanych, przez osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezależnie od miejsca zawarcia umowy i wykonania świadczenia.
Dodatkowo, ustawa o CIT precyzuje, że za dochody (przychody), o których mowa w pkt 5 powyżej, uważa się przychody wymienione w art. 21 ust. 1 i art. 22 ust. 1 ustawy o CIT, jeżeli nie stanowią dochodów (przychodów), o których mowa w pozostałych punktach art. 3 ust. ust. 3 ustawy o CIT.
Polecamy: CIT 2018. Komentarz
Najistotniejsza wydaje się zmiana wprowadzona w pkt 5 powyżej. Nowowprowadzone regulacje podnoszą bowiem do rangi normy prawnej prezentowany do tej pory restrykcyjny pogląd, zgodnie z którym sam fakt otrzymania wynagrodzenia od polskiego kontrahent przesądza, że nierezydent osiągnął dochody (przychody) na terytorium Polski, które mogą podlegać opodatkowaniu w naszym kraju.
Końcowo należy wskazać, że tak jak do tej pory, powyższe zasady – pod warunkiem posiadania certyfikatu rezydencji zagranicznego kontrahenta – stosuje się z uwzględnieniem właściwych umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, które mogą modyfikować obowiązki w zakresie poboru podatku u źródła.
Konsekwencje zmian
W praktyce wprowadzone zmiany oznaczają, że od 2017 r. podatek u źródła należy pobrać, co do zasady, od każdej płatności z tytułów wskazanych w art. 21 ust. 1 oraz art. 22 ust. 1 ustawy o CIT, dokonywanej przez polskiego przedsiębiorcę na rzecz zagranicznego podmiotu.
W konsekwencji, literalne brzmienie wprowadzonych przepisów powoduje znaczące rozszerzenie sytuacji, w których na polskich podmiotach może ciążyć obowiązek poboru podatku u źródła. Tytułem przykładu można wskazać, iż na gruncie zmienionych przepisów:
- 20% podatek u źródła może być należny od wynagrodzenia, które polska spółka wypłacizagranicznemu podmiotowi z tytułu wynajmu samochodu, bez względu na to gdzie (w jakim kraju) taki samochód był używany;
- 20% podatek u źródła może być należny od wynagrodzenia, które polski podatnik wypłaci zagranicznemu podmiotowi z tytułu nabycia niektórych usług niematerialnych, np. świadczeń doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji, gwarancji i poręczeń, niezależnie od tego gdzie (w jakim kraju) te usługi będą faktycznie wykonywane i gdzie będą wykorzystane efekty wykonanych usług;
Mając na uwadze powyższe, rekomendowane wydaje się przeprowadzenie szczegółowej analizy dokonywanych płatności w celu identyfikacji tych, które są objęte katalogiem wskazanym w art. 21 ust. 1 oraz art. 22 ust. 1 ustawy CIT. W praktyce, w stosunku do wszystkich takich należności, mogą powstawać obowiązki związane z poborem podatku u źródła.
Z drugiej strony, w przypadku posiadania aktualnych certyfikatów rezydencji zagranicznych kontrahentów możliwe będzie zastosowanie przepisów właściwych umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Zapisy tych umów pozwalają w wielu przypadkach na zastosowanie niższych stawek podatkowych niż przewidziane w ustawie o CIT albo nawet całkowicie eliminują konieczność potrącenia takiego podatku.
Definicja „rzeczywistego właściciela”
Z początkiem roku do ustawy o CIT wprowadzony został także art. 4a pkt 29) ustawy o CIT ustanawiający definicję „rzeczywistego właściciela”. Termin ten (w nomenklaturze umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania określany jako „beneficial owner”) na gruncie ustawy o CIT oznacza podmiot otrzymujący daną należność dla własnej korzyści, niebędący pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym do przekazania całości lub części danej należności innemu podmiotowi.
Tym samym, „rzeczywistym właścicielem” będzie podmiot, który rzeczywiście korzysta z przywilejów wynikających z prawa własności (nawet gdy tytuł własności opiewa na kogo innego). Z drugiej strony, „rzeczywistym właścicielem” nie będzie podmiot, który jest jedynie zobowiązany do dalszego przekazania otrzymanej należności.
Weryfikacja danego podmiotu jako spełniającego ustawową definicję „rzeczywistego właściciela”, będzie miała kluczowe znaczenie m.in. w przypadku dokonywania wypłat wynagrodzenia z tytułów określonych w art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT (np. z odsetek, z praw autorskich lub praw pokrewnych, znaków towarowych, za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzenia przemysłowego, za know-how) na rzecz podmiotów powiązanych.
Do tej pory, takie płatności – zgodnie z art. 21 ust. 4 ustawy o CIT – korzystały ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem u źródła m.in. pod warunkiem, że: (i) wypłacającym należności była spółka będąca podatnikiem CIT, która miała siedzibę w Polsce, (ii) uzyskującym należności była spółka podlegająca, w innym państwie UE lub EOG, opodatkowaniu od całości dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, (iii) występowało powiązanie kapitałowe pomiędzy tymi podmiotami w wysokości co najmniej 25% udziałów (akcji).
Od 1 stycznia 2017 r. do wskazanych powyżej przesłanek dodany został jeszcze jeden warunek niezbędny do zastosowania zwolnienia z poboru podatku u źródła. Mianowicie, podmiot otrzymujący należności z tytułów wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 1 UPDOP musi być rzeczywistym właścicielem tych należności (tj. musi spełniać definicję „beneficial ownera” jaką przewiduje UPDOP).
Co więcej, zmienione regulację UPDOP, nakładają dodatkowe, w stosunku do wcześniejszych, warunki formalne do zastosowania wskazanego zwolnienia. Od nowego roku bowiem, zastosowanie przez płatnika powyższego zwolnienia jest warunkowane posiadaniem pisemnego oświadczenia zagranicznego podmiotu, że jest on rzeczywistym właścicielem wypłacanych należności.
Konsekwencje zmian
Mając na uwadze powyższe, jeżeli polski podatnik CIT będzie dokonywać wypłaty wynagrodzenia na rzecz podmiotów powiązanych z tytułów wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT w celu zastosowania zwolnienia tych płatności z podatku u źródła, konieczne może się okazać przeprowadzenie analizy całokształtu okoliczności w jakich dochodzi do wypłaty należności na rzecz zagranicznego podmiotu, w celu upewnienia się, czy odbiorca płatności jest jej „rzeczywistym właścicielem”. Ponadto, niezbędne będzie uzyskanie pisemnego oświadczenia od zagranicznego podmiotu z którego będzie m.in. wynikać, iż jest on „rzeczywistym właścicielem” wypłacanych należności.
Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry
Warto zauważyć, że pomimo wprowadzenia przez ustawodawcę do polskiego porządku prawnego definicji „beneficial ownera| to wydaje się, że jej zastosowanie na chwilę obecną będzie ograniczone.
W ocenie autora, definicja ta powinna być odnoszona jedynie do sytuacji, w których ustawa o CIT wprost posługuje się takim sformułowaniem. W praktyce może to spowodować, że brak posłużenia się tym pojęciem np. w art. 21 ust. 1 pkt 1) i 4) ustawy o CIT, tj. niewskazanie iż obowiązek poboru podatku u źródła dotyczy płatności dokonywanych na rzecz rzeczywistych właścicieli, może być wykorzystane jako dodatkowy argument przemawiający za dopuszczalnością opodatkowania wynagrodzenia wypłacanego na rzecz podmiotów działających w charakterze pośredników / agentów. Z taka praktyką organów, choć uzasadnianą innymi przesłankami, można się spotkać m.in. w odniesieniu do zakupu biletów lotniczych nabywanych za pośrednictwem biur podróży będących polskim rezydentami podatkowymi i nie świadczących bezpośrednio usług przewozu pasażerów.
Praktyczne rekomendacje
Mając na uwadze wprowadzone zmiany, wskazane może się okazać przeprowadzenie szczegółowej analizy powyższych zmian pod kątem ich wpływu na prowadzoną przez poszczególnych podatników działalność. Z uwagi na rozszerzenie sytuacji związanych obowiązkiem poboru podatku u źródła, konieczne może okazać się zweryfikowanie umów zawartych z zagranicznymi kontrahentami pod kątem identyfikacji zapisów określających sposób kalkulacji wynagrodzenia zagranicznego podmiotu i sprawdzenia, czy umowa reguluje sytuację w której wynagrodzenie obciążone jest należnościami publicznoprawnymi. Wreszcie, podatnicy mogą rozważyć, aby w nowo zawieranych umowach wprowadzić zapisy zobowiązujące zagranicznego kontrahenta do dostarczenia aktualnego certyfikatu rezydencji.
Piotr Wyrwa, Doradca podatkowy / Tax Consultant
RSM Poland