Ceny transferowe - kto powinien obawiać się kontroli?

Grupę przedsiębiorstw tworzą przedsiębiorstwa samodzielne pod względem prawnym, jednak wzajemnie od siebie zależne gospodarczo ze względu na istniejące między nimi powiązania w zakresie kontroli i/lub własności. W ramach grupy wyodrębnia się powiązania pomiędzy jednostką dominującą a jednostkami zależnymi. Grupa przedsiębiorstw może powstać zarówno w wyniku ukształtowania się określonych stosunków prawnych, jak i w wyniku wywierania przez jedno przedsiębiorstwo decydującego wpływu na działalność innego, w tym na skutek zawarcia umowy.

Na podmioty zorganizowane w grupy przypadało bowiem ponad 50% przychodów z całokształtu działalności sektora, a ich udział w zysku brutto sięgnął blisko 40%. Przy tym tworzyły one ponad ¼ miejsc pracy w sektorze przedsiębiorstw niefinansowych.

Przyjęte przez GUS kryteria operacyjne kontroli, warunkującej relację powiązania podmiotów, wprawdzie nie są tożsame z przepisami ustaw podatkowych, niemniej jednak nakreślają skalę problemu cen transferowych w Polsce.

GUS przyjął bowiem następujące kryteria podmiotów powiązanych:

1) jednostka prawna bezpośrednio posiada ponad 50% głosów w innej jednostce prawnej (kontrola bezpośrednia)

2) jednostka prawna posiada ponad 50% głosów w innej jednostce prawnej poprzez jednostki zależne (kontrola pośrednia)

3) jednostka prawna obejmuje pełną konsolidacją sprawozdania finansowe innej jednostki prawnej, a żadna inna jednostka prawna nie obejmuje konsolidacją tej samej jednostki (kontrola poprzez pełną konsolidację)

4) jednostka prawna kontroluje inną jednostkę prawną (jedną lub więcej), nawet jeśli posiada mniej niż 50% jej/ich siły głosu (kontrola mniejszościowa), lecz żadna inna jednostka prawna nie posiada większej siły głosów

Przypuszczać można zatem, że pokłosiem publikacji będą wzmożone kontrole ze strony organów podatkowych.

Ceny transferowe - jak określać limity transakcji między podmiotami powiązanymi

Wśród podmiotów, które wzbudzić mogą szczególne zainteresowanie urzędników - wnioskując z danych statystycznych - typować można grupy okrojone pod kontrolą kapitału zagranicznego. Chodzi o część grupy międzynarodowej, zlokalizowanej w jednym kraju, na czele której stoi krajowa jednostka dominująca pośredniego szczebla, będąca jednocześnie zależną od podmiotu zagranicznego.

Te bowiem w 2010 roku odnotowały najniższy - wobec grup krajowych (220,1 mld zł) i grup okrojonych pod kontrolą kapitału krajowego (294,8 mld zł) - poziom przychodów z działalności operacyjnej (137,5 mld zł).

Również zysk brutto, odnotowany w danej grupie podmiotów powiązanych, w tej był najniższy (77,2%), podobnie zresztą jak zysk netto (76,6%).

Grupa krajowa, to grupa składająca się wyłącznie z przedsiębiorstw (zarówno jednostek dominujących, jak i zależnych) mających siedzibę na terenie tego samego kraju.

Grupa okrojona pod kontrolą kapitału krajowego, to część grupy międzynarodowej, dla której jednostką dominującą najwyższego szczebla jest podmiot krajowy, a poza granicami kraju zlokalizowane są tylko jednostki zależne.

Powzięte przypuszczenie zdają się również potwierdzać wskaźniki efektywności, odpowiednio: rentowności aktywów, rentowności kapitału własnego, rentowności sprzedaży oraz rentowności inwestycji, których poziom w grupie okrojonej pod kontrolą kapitału zagranicznego był niższy od przeciętnych dla ogółu grup (tabela poniżej).

Przywołane wyżej wielkości bynajmniej nie są wynikiem struktury badanej populacji (1806 grup przedsiębiorstw), ta bowiem objęła 833 (46,1%) grupy krajowe i 973 grupy okrojone, wśród których dominowały te pod kontrolą kapitału zagranicznego (67,6%).

W kontekście powyższego zasadnym będzie przybliżyć specyfikę potencjalnych zagrożonych kontrolą w obszarze cen transferowych. Analizując strukturę zależności, prawdopodobieństwo kontroli wyższe jest względem jednostek dominujących pośredniego szczebla oraz krajowych jednostek od nich zależnych (schemat poniżej).

Weryfikując miejsce siedziby jednostki dominującej najwyższego szczebla w okrojonych grupach pod kontrolą kapitału zagranicznego, najczęściej - w roku 2010 - były to kraje członkowskie UE (81,7%), w tym: Niemcy (17,4%), Niderlandy (10,7%), Francja (8,1%) oraz Luksemburg (7,6%).

Zauważyć przy tym można, że popularny aktualnie wśród podatników nastawionych na optymalizację swoich zobowiązań wobec fiskusa Cypr, skupił 5,8% jednostek.

Wśród jednostek dominujących najwyższego szczebla zlokalizowanych w krajach spoza Unii Europejskiej najwyższy odsetek (8,6%) stanowiły te z siedzibą w Stanach Zjednoczonych.

  Rozpatrywana grupa podmiotów powiązanych dominowała w następujących rodzajach działalności gospodarczej (przyjęto, iż w przypadku zróżnicowania działalności w ramach grupy, właściwy jest ten, który miał największy udział w łącznych przychodach ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów):

- wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (56,8%),

- działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (53,5%)  oraz

- dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja (52,0%).

Znaczące zaangażowanie kapitału zagranicznego odnotowano także w obsłudze rynku nieruchomości, gdzie udział grup okrojonych pod kontrolą kapitału zagranicznego wynosił 50,0% ogółu działających w tym obszarze.

W strukturze kapitału podstawowego grup okrojonych pod kontrolą kapitału zagranicznego dominowała własność osób zagranicznych, stanowiąc 90,3% łącznej wartości kapitału podstawowego, 5,0% znajdowało się w posiadaniu osób zagranicznych, a 4,5% należało do krajowych jednostek prywatnych.

Spekulacje, oparte na opublikowanych przez GUS danych, stanowią wyłączenie przypuszczenie. Trudno bowiem przesądzić, czy organy podatkowe zapoznały się z wyniki przedmiotowego badania oraz uwzględnią zawarte w raporcie informacje w procesie typowania podmiotów powiązanych, których objąć winna kontrola z cen transferowych.

Niemniej jednak przyjęty tok rozumowania takie zagrożenie identyfikuje w szczególności wobec podatników wchodzących w skład okrojonych grup pod kontrolą kapitału zagranicznego, charakteryzujących się następującymi atrybutami:

- miejsce siedziby jednostki dominującej najwyższego szczebla mieści się w: Niemczech, Niderlandach, Francji, Luksemburgu bądź Stanach Zjednoczonych,

- podstawowa działalność wg sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 obejmuje: D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę, M - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, E - dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja, L - obsługa rynku nieruchomości,

- kapitał podstawowy objęty został w 90% przez osoby zagraniczne.

Danuta Langer-Babicz

Ewa Ścierska