Polega on na wzajemnym bilansowaniu nadwyżek i niedoborów poprzez dokonywanie koncentracji sald z rachunków poszczególnych członków. Może to nastąpić w formie wirtualnej (brak rzeczywistego transferu środków) lub fizycznej (środki są transferowane między rachunkami).
Zarządzaniem środkami w ramach takiej struktury zajmuje się tzw. pool leader (lider), który dokonuje niezbędnych działań. Często w roli tej występują banki, posiadające usługi cash poolingu w swojej ofercie. Jedną z głównych zalet omawianej metody, poza poprawieniem płynności finansowej, jest także możliwość zwiększenia wydajności finansowania własnego, a co za tym idzie - ograniczenia kosztów finansowania zewnętrznego np. w postaci odsetek od udostępnionej przez bank linii kredytowej.
Polecamy: Komplet podatki 2019
Umowy cash poolingu na gruncie prawa cywilnego zaliczane są do kategorii umów nienazwanych. Brak legalnej definicji oraz szczególnych uregulowań prawnych, a także różnorodność zawieranych umów niejednokrotnie prowadziły w przeszłości do kontrowersji na gruncie polskich przepisów podatkowych.
Wątpliwości nadal budzi kwestia charakteru rozliczeń dokonywanych w ramach stosowania omawianej metody. Zwykle bowiem dochodzi do dynamicznych (często codziennych) przeniesień środków między rachunkami członków struktury oraz lidera. Jak wspomniano we wstępie, celem cash poolingu jest bilansowanie nadwyżek i niedoborów na tych rachunkach. Zatem w przypadku występowania niedoboru, będzie on pokryty z nadwyżki wygenerowanej przez inny podmiot i odwrotnie. Co za tym idzie, niektóre podmioty osiągają korzyść w formie zbilansowania niedoborów, inne zaś poniosą „koszt” tej operacji z wytworzonej na ich rachunku nadwyżki. Problem może sprawiać właściwa kwalifikacja tak wykonywanych działań na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako ustawa o PDOP).
Słuszne wydaje się tutaj stanowisko przedstawione przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 29 sierpnia 2018 roku, nr 0114-KDIP2-2.4010.313.2018.2.AS. W piśmie tym organ zaaprobował twierdzenie wnioskodawcy, zgodnie z którym transfery środków dokonywane pomiędzy uczestnikami cash poolingu należy uznać za neutralne podatkowo na gruncie ustawy o PDOP.
Argumentem przemawiającym za tym rozwiązaniem jest ugruntowany w stanowiskach organów podatkowych i sądów administracyjnych pogląd o definitywnym charakterze przychodów i kosztów ich uzyskania. Nie można natomiast za definitywne uznać przeniesień środków między członkami struktury cash poolingu, ponieważ nie powodują one trwałego przyrostu ani uszczuplenia w ich majątku, gdyż transfery te mają charakter tymczasowy, dokonywane są bowiem jedynie w celu zwiększenia płynności finansowej podmiotów w ramach grupy.
Należy zwrócić uwagę, iż rozważania odnoszące się do definitywności przysporzeń należy odnieść jedynie do cash poolingu rzeczywistego gdzie dochodzi do rzeczywistych przepływów pieniężnych, bowiem w odniesieniu do odmiany wirtualnej umowy cash poolingu, nie dochodzi w ogóle do transferu środków. Cash pooling wirtualny gwarantuje więc neutralność podatkową w tym zakresie. Za przychody i koszty ich uzyskania realizowane w ramach umów cash poolingu – niezależnie od jego rodzaju, należy natomiast uznać odsetki powstałe w wyniku rozliczeń mających na celu bilansowanie występujących nadwyżek lub niedoborów. To odsetki stanowią bowiem realne i trwałe przysporzenia/uszczuplenia w majątku uczestnika struktury cash poolingu. Na podobnym stanowisku stanął też Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 5 września 2018 roku, nr 0114-KDIP2-2.4010.302.2018.2.SO, akceptując stanowisko wnioskodawcy.
Istotnym zagadnieniem jest także podleganie odsetek powstałych w toku realizowania umów cash poolingu regulacjom dotyczącym wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów kosztów finansowania dłużnego (art. 15c ustawy o PDOP). Regulacja ta została wprowadzona do ustawy o PDOP nowelizacją, która weszła w życie 1 stycznia 2018 roku, całkowicie modyfikując dotychczasowe brzmienie art. 15c. Zmiana ta podyktowana jest koniecznością dostosowania krajowych przepisów podatkowych do wymogów tzw. dyrektywy ATAD.
Do kwestii objęcia wspomnianą regulacją odsetek wynikających z umów cash poolingu odniósł się Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidulanej z 28 sierpnia 2018 roku, nr 0114-KDIP2-2.4010.395.2018.1.AG. W piśmie tym organ uznał za zasadne stosowanie przepisów art. 15c ustawy o PDOP do rzeczonych odsetek. W uzasadnieniu przywołany został bardzo szeroki zakres pojęcia finansowania zewnętrznego na gruncie dyrektywy ATAD, zgodnie z którym za koszty finansowania zewnętrznego uznać należy wydatki z tytułu odsetek od wszystkich form zadłużenia, inne koszty ekonomicznie równoważne odsetkom i wydatki poniesione w związku z pozyskiwaniem finansowania, zgodnie z definicją w prawie krajowym, a także fakt występowania w zawartej przez wnioskodawcę umowie wydatków w formie m.in. odsetek, ponoszonych na poczet wynagrodzenia za otrzymanie i korzystanie z udostępnionych środków finansowych.
Różnorodność zawieranych umów cash poolingu wymaga więc każdorazowo zidentyfikowania skutków podatkowych na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przez pryzmat konkretnych postanowień danej umowy. Ich szczegółowa analiza może prowadzić do rozpoznawania różnorakich skutków podatkowych w tym m.in. wskazanych w niniejszym artykule.
Bartosz Suławko, Młodszy konsultant podatkowy ECDP Sp. z o.o.