IZBA SKARBOWA W SZCZECINIE ODPOWIADA NA PYTANIE
Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r., podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw majątkowych tytułem zasiedzenia. Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy i powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie (art. 6 ust. 1 pkt 6). Podatnik (nabywca przez zasiedzenie) zobowiązany jest w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu do złożenia zeznania podatkowego na urzędowym formularzu SD-3 o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych w drodze zasiedzenia.
Podatnicy podatku od spadków i darowizn obowiązani są dołączyć do zeznania dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania potwierdzające: nabycie rzeczy lub praw majątkowych, w szczególności: orzeczenie sądu, istnienie długów i ciężarów, obciążających nabyte rzeczy lub prawa majątkowe, a przy nabyciu w drodze zasiedzenia poniesienie nakładów na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia, w szczególności: faktury dokumentujące poniesienie nakładów na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia.
Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość) ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Przy nabyciu tego rodzaju wartość przedmiotu zasiedzenia jako podstawę opodatkowania pomniejsza się o wartość nakładów dokonanych przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia (np. wyłącza się wartość budynku wzniesionego przez posiadacza samoistnego na gruncie nabytym na skutek zasiedzenia).
Bieg terminu zasiedzenia rozpoczyna się z dniem objęcia nieruchomości w posiadanie, tj. z dniem, kiedy osoba zaczyna nieruchomość użytkować. Zauważyć należy, że zasiedzenie następuje od momentu upływu terminów do zasiedzenia i spełnienia pozostałych przesłanek zasiedzenia, a nie od momentu stwierdzenia zasiedzenia w orzeczeniu sądowym. Samo zasiedzenie następuje z mocy samego prawa, natomiast stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie następuje na podstawie orzeczenia sądowego. Jest to orzeczenie, które nie jest zdarzeniem cywilnoprawnym, a jedynie stwierdza, że zaistniało określone zdarzenie i ustala jego prawne konsekwencje, wynika to z faktu, że skutkiem zasiedzenia jest pierwotne nabycie własności przez posiadacza, które następuje z mocy prawa. Postanowienie o stwierdzeniu zasiedzenia wymienia osobę, która nabyła własność określonej rzeczy oraz datę, w której nastąpiło zasiedzenie (według chwili upływu terminu przewidzianego do zasiedzenia).
EKSPERT WYJAŚNIA
RafaŁ KŁagisz
doradca podatkowy, kancelaria podatkowa Ożóg i Wspólnicy
Odpowiedź na tak zadane pytanie nie jest taka prosta. Decydujące znaczenie dla określenia skutków podatkowych zasiedzenia w tym konkretnym przypadku ma stan prawny nieruchomości przed tym zdarzeniem. Nie wchodząc w szczegóły związane z regulacjami dekretu bierutowskiego decydujące znaczenie ma określenie, komu przysługiwało zasiedzone prawo będące przedmiotem zasiedzenia. Jak stwierdzono, czytelnik jest spadkobiercą osoby, która była właścicielem nieruchomości. Jeżeli zasiedzenie nieruchomości nastąpiło przeciw prawu własności tej osoby, a czytelnik jest zstępnym (pasierbem, rodzeństwem, ojczymem) tej osoby, to przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn (art. 4a ust. 1 pkt 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn) dają możliwość zwolnienia od podatku wartości nabytego w drodze zasiedzenia prawa. Dodatkowym warunkiem zwolnienia jest zawiadomienie naczelnika właściwego urzędu skarbowego o nabyciu prawa własności w terminie miesiąca od daty powstania obowiązku podatkowego, który w przypadku zasiedzenia powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie. Jak rozumiem w przypadku czytelnika prawo to przed jego zasiedzeniem nie przysługiwało osobom z nim spokrewnionym w takim zakresie, który dawałby prawo do zwolnienia z podatku od spadków i darowizn.
Zasiedzenie co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn stanowi wartość nabytych rzeczy i praw wedle stanu z dnia nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Stawka podatku wynosi 7 proc. podstawy opodatkowania. Przy czym z podstawy opodatkowania wyłącza się wartość nakładów poniesionych przez podatnika w czasie biegu zasiedzenia. Podobnie, jeżeli na gruncie będącym przedmiotem zasiedzenia podatnik postawił dom stanowiący część składową gruntu w okresie zasiedzenia, wartość tego domu wyłącza się z podstawy opodatkowania.
Tak więc, opierając swoją odpowiedź na gruncie przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, należy stwierdzić, że w przypadku czytelnika (o ile poczynione założenia się potwierdzą, tj. iż prawo do przedmiotu zasiedzenia nie przysługiwało osobom z czytelnikiem spokrewnionym, wymienionym w przepisie art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn) zasiedzenie powinno podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Szansą na uzyskanie zwolnienia z podatku jest wyeliminowanie skutków prawnych decyzji wydanych na podstawie owego dekretu bierutowskiego i wykazanie, że własność prawa przed jego zasiedzeniem przysługiwała spadkodawcom czytelnika. Nie można przy tym zapominać o dodatkowym warunku zwolnienia, tj. zawiadomieniu naczelnika właściwego urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Termin ten jest terminem zawitym i nie podlega przywróceniu. Oznacza to, że po jego upływie prawo do zwolnienia wygasa.
Należy również stwierdzić, że zastosowanie omawianych przepisów regulujących zwolnienie z podatku od spadków i darowizn do konstrukcji zasiedzenia może budzić kontrowersje prawne, a to z uwagi na konstrukcję prawnocywilną zasiedzenia, które jest nabyciem prawa własności w sposób pierwotny.
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 4a ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 6, art. 7 ust. 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.).
Opracował ŁUKASZ ZALEWSKI