W dniu 21 września 2009 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygnaturze akt P 46/08, dotyczący procedury legalizacji samowoli budowlanej. Pytanie prawne w tej sprawie zadał Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 49b ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r., Nr 207, poz. 2016) w części obejmującej wyrażenie "w dniu wszczęcia postępowania", jest niezgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji.
W opinii Trybunału zawarte w zaskarżonym przepisie sformułowanie prowadzi do niekonstytucyjnego zróżnicowania osób, które wybudowały obiekty bez wymaganego zgłoszenia.
Owo zróżnicowanie następuje w zależności od tego, czy na danym obszarze obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, czy też brak jest takiego planu. Jeśli obowiązuje, dla legalizacji samowoli budowlanej konieczne jest przedstawienie zaświadczenia wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności budowy z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego bez żadnych warunków co do daty jego wydania. Natomiast w drugim przypadku wymagane jest przedstawienie ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy już w dniu wszczęcia postępowania w sprawie samowoli budowlanej. Trybunał zaznaczył również, że zróżnicowanie to zostało wprowadzone na podstawie kryterium, na które sprawcy samowoli budowlanej nie mają wpływu, wątpliwości budzi też jego racjonalność i proporcjonalność.
Zdaniem TK, w większości takich przypadków inwestorzy, dokonując budowy bez wymaganego zgłoszenia, nie dysponują uzyskaną wcześniej ostateczną decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Sędziowie Trybunału nie dopatrzyli się również związku między zaskarżonym terminem ostateczności decyzji o warunkach zabudowy a celem postępowania legalizacyjnego. W odpowiedzi na pytanie wskazano, że rozbiórce powinny podlegać przede wszystkim te obiekty budowlane, które nie spełniają materialno prawnych kryteriów zgodności z prawem budowlanym i innymi przepisami, czym godzą w takie wartości konstytucyjne, jak bezpieczeństwo publiczne i ochrona praw osób trzecich. Termin uzyskania ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy ma w tym kontekście, zdaniem Trybunału, znaczenie drugorzędne i nie powinien ograniczać możliwości legalizacji samowoli.
Konkludując, skutkiem tego wyroku jest usunięcie wymogu, aby decyzja o warunkach zabudowy, konieczna do legalizacji samowoli zbudowanej na obszarze bez planu zagospodarowania przestrzennego, była ostateczna już w dniu wszczęcia postępowania rozbiórkowego na podstawie art. 49b prawa budowlanego. Natomiast pozostałe elementy procedury legalizacyjnej nie ulegają zmianie.
Maciej Szulikowski
Radca Prawny i Partner Zarządzający
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna