Odesłanie do odrębnych przepisów
Ustawodawca nakłada na podatników podatku dochodowego od osób prawnych, w tym na spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obowiązek prowadzenia ewidencji rachunkowej w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku. Ewidencję należy prowadzić zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. Jako najbezpieczniejsze rozwiązanie wskazać należy dokumentowanie wydatków zgodnie z przepisami tej ustawy.
Dowody poniesienia kosztów na podstawie ustawy o rachunkowości
Podatnicy prowadzący księgi rachunkowe dokumentują koszty uzyskania przychodów dowodami księgowymi - „dowodami źródłowymi” wymienionymi w ustawie o rachunkowości.
Należą do nich:
- dowody zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów (faktury VAT, rachunki, noty obciążeniowe, umowy kupna-sprzedaży, wyciągi bankowe)
- dowody zewnętrzne własne – przekazywane w oryginale kontrahentom (faktury VAT, rachunki, noty, deklaracje, polecenia przelewu, czeki, weksle)
- dowody wewnętrzne, które dotyczą operacji wewnątrz jednostki (KW, KP, diety, delegacje, rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych, listy płac, protokoły szkód).
Z punktu widzenia dokumentowania kosztów uzyskania przychodów najważniejsze znaczenie mają dowody zewnętrzne obce oraz dowody wewnętrzne.
Dowód księgowy powinien określać co najmniej:
- rodzaj dowodu i jego numer identyfikacyjny,
- strony dokonujące operacji gospodarczej,
- opis operacji oraz jej wartość,
- datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę sporządzenia dowodu,
- podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów,
- stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.
Postępowanie podatkowe
Podkreślić również należy znaczenie przepisów ogólnego prawa podatkowego dla dokumentowania kosztów uzyskania przychodów. Przepisy ordynacji podatkowej przewidują możliwość dopuszczenia jako dowodu wszystkiego, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe. Nie jest to jednak katalog zamknięty, a podatnik chcąc wykazać zasadność zaliczenia wydatku do kosztów podatkowych może powoływać wszelkie dostępne, prawnie dopuszczalne dowody.
Dokumentowanie kosztów w ocenie sądów
W orzecznictwie sądowym przewagę zyskuje pogląd, zgodnie z którym nieposiadanie prawidłowego dowodu księgowego nie jest wystarczającą przesłanką do wykluczenia wydatków z kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli bowiem podatnik posiada inne dowody, które mogą wykazać poniesienie kosztu w celu uzyskania przychodu, ma prawo zaliczenia takich wydatków do kosztów podatkowych.
W wyroku z 4 kwietnia 2008 r., sygn. akt I SA/Lu 795/07 WSA w Lublinie stwierdził: „Jakkolwiek z komplementarności stosowania przepisów art. 15 ust. 1 i art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wynika, iż podstawowe znaczenie w sprawach tego rodzaju ma zewnętrzny dowód źródłowy o wskazanych wyżej cechach, to jednak nie oznacza to, że podatnik pozbawiony jest możliwości dowodzenia okoliczności poniesienia kosztów (wydatków) uzyskania przychodu przy pomocy innych środków dowodowych.”
Warto zapoznać się też z wyrokiem NSA z 7 grudnia 2005 r., sygn. akt II FSK 10/05, sąd stwierdził m.in., że: "Podatnik może przy pomocy innych środków dowodowych wyjaśnić wątpliwości co do związku kosztu udokumentowanego prawidłowym dowodem z przychodem, jednakże posiadanie dowodów odpowiadających warunkom dowodów księgowych jest konieczne, co wynika z przepisu art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (...)".
W wyroku z 20 kwietnia 2001 r., sygn. akt III SA 3352/99 NSA zauważył, że:
"Problematyka dokumentowania wydatków na tle przepisów prawa podatkowego budzi w orzecznictwie sądowym rozbieżności. W omawianej kwestii ukształtowały się dwa poglądy, a mianowicie
pierwszy, który przyjmuje generalnie zasadę, że przepisów o rachunkowości nie należy stosować wprost do rozstrzygnięcia kwestii podatków, a zakres obowiązku podatkowego może być określony tylko ustawami podatkowymi, co prowadzi do przyjęcia, iż poniesienie wydatku może być praktycznie rzecz biorąc udowodnione każdym dowodem.
Drugi zaś pogląd zakłada, że dokument nie mający waloru dowodu księgowego nie może być podstawą uznania danego wydatku za koszt uzyskania przychodu.
Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie skłania się ku poglądowi zreferowanemu jako pierwszy. Oznacza to, że uchybienie art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie oznacza a priori, że dana czynność nie wystąpiła /była pozorna/."
Podstawa prawna:
- art. 9 ust.1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych,
- art. 20 ust. 2, art. 21 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości,
- art. 180 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa,
- art. 20, art. 21 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.