Przepisy wprowadzające obowiązek raportowania schematów podatkowych w Polsce stanowią implementację dyrektywy Rady UE 2018/822 z dnia 25 maja 2018 roku, zmieniającej dyrektywę 2011/16 / UE (dalej „Dyrektywa”). Podstawę prawną dla obowiązku raportowania schematów podatkowych na gruncie prawa krajowego stanowi rozdział 11a tj. art. 86a-86o ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 ze zm., dalej: „o.p.”).
Zgodnie z dyspozycją art. 86a § 2 o.p. „kryterium głównej korzyści uważa się za spełnione, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności oraz faktów należy przyjąć, że podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania, z którym nie wiązałoby się uzyskanie korzyści podatkowej rozsądnie oczekiwanej lub wynikającej z wykonania uzgodnienia, a korzyść podatkowa jest główną lub jedną z głównych korzyści, którą podmiot spodziewa się osiągnąć w związku z wykonaniem uzgodnienia.”
Wskazany przepis budzi pewne trudności interpretacyjne. Wydaje się, że zawsze, gdy ustawodawca daje nam możliwość wyboru, np. co do formy opodatkowania, sposobu rozliczenia podatku, czy możliwości skorzystania z preferencji podatkowej, może okazać się, że jakiś, kierujący się zgodnymi z prawem celami podatnik mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania. Uzupełnienie dla przepisów o.p., stanowią objaśnienia Ministerstwa Finansów z dnia 31 stycznia 2019 r. (dalej: „Objaśnienia”). Z Objaśnień dowiadujemy się, iż kryterium głównej korzyści podatkowej powinno być rozpatrywane z punktu widzenia trzech przesłanek:
- występuje korzyść podatkowa;
- korzyść podatkowa stanowi główną lub jedną z głównych korzyści;
- istnieje alternatywna droga postępowania.
Przy czym, według Objaśnień „kryterium głównej korzyści nie będzie spełnione w przypadku ulgi na dzieci, czy też wspólnego rozliczenia z małżonkiem. Możliwość skorzystania z tych preferencji nie wynika bowiem z czynności, które byłyby dokonywane z uwagi na korzyści podatkowe. Korzyści podatkowe, które wystąpią, nie są zatem głównymi lub jednymi z głównych korzyści wynikającymi lub oczekiwanymi w związku z wykonaniem uzgodnienia.” Wyjaśnienie takie wydaje się kontrowersyjne. Wspólne rozliczenie małżonków służy obniżeniu łącznego zobowiązania podatkowego, jeśli jedno z małżonków nie osiąga dochodów, albo między małżonkami istnieje dysproporcja w wysokości osiąganych dochodów, a dochody jednego z nich są na tyle wysokie, że przekracza próg podatkowy. Podobnie, skorzystanie z ulgi na dzieci, jak i z każdej innej ulgi podatkowej ma na celu przede wszystkim obniżenie kwoty zobowiązania podatkowego. Nawet jeśli znalazłoby się kilka „pozapodatkowych” argumentów wspólnego rozliczenia się z małżonkiem i skorzystaniem z ulgi na dzieci, niewątpliwie w tych przypadkach korzyść podatkowa nie tylko występuje, ale jest jedną z głównych korzyści, które podatnicy spodziewają się osiągnąć. Niewątpliwie zachodzi też przesłanka alternatywnej drogi postępowania, znaleźć możemy wielu rozsądnie działających podatników nie rozliczających się ze współmałżonkiem i nie wykorzystujących ulgi na dzieci (tu np. małżonkowie rozliczający się osobno, z których tylko jeden wykazuje całą kwotę ulgi).
Zgodnie z art. 14n § 4 pkt 1 o.p. zastosowanie się przez podatnika w danym okresie rozliczeniowym do Objaśnień, powoduje objęcie go ochroną przewidzianą w art. 14k-14m o.p.. Stąd też rozliczający się wspólnie małżonkowie korzystający z ulgi na dzieci mogą spać spokojnie. Co jednak ma zrobić podatnik korzystający z jakiejkolwiek innej ulgi, niewymienionej wprost w Objaśnieniach?
Definicja kryterium głównej korzyści podatkowej stanowi implementację definicji wskazanej w Dyrektywie i to właśnie do niej należy odnieść się w pierwszej kolejności. Wykładnia regulacji krajowych z uwzględnieniem treści Dyrektywy jest uzasadniona ponieważ zgodnie z wykładnią pro unijną sądy powinny przyjmować domniemanie, że celem ustawodawcy była jak najpełniejsza realizacja zapisów implementowanej dyrektywy (przykładowe wyroki: C-334/92; C-397/01 do C-403/01). Z Części I Załącznika nr IV Dyrektywy dowiadujemy się, że kryterium głównej korzyści jest spełnione, „jeżeli można ustalić, że główną korzyścią lub jedną z głównych korzyści, które - uwzględniając wszystkie odpowiednie fakty i okoliczności - dana osoba może spodziewać się uzyskać dzięki uzgodnieniu, jest korzyść podatkowa.”
Definicja ta może być pomocna dla osób rozważających, czy główna korzyść podatkowa zachodzi np. w przypadku zawarcia umowy leasingu, zatrudnienia osoby poniżej dwudziestego szóstego roku życia, czy zawarcia umowy cywilnoprawnej z podwykonawcą, którego potencjalnie można zatrudnić na umowę o pracę. Być może są sytuacje, w których jedynie względy podatkowe decydują o podjęciu wskazanych działań, lub są one częścią schematu, którego głównym celem jest uzyskanie korzyści podatkowej i w takim przypadku powinniśmy rozważyć, czy wystąpi także ogólna cecha rozpoznawcza, a w konsekwencji powstanie obowiązek zaraportowania schematu podatkowego. W większości przypadków główną przesłanką zawarcia umowy leasingu jest jednak chęć pozyskania środka trwałego, niezbędnego w działalności gospodarczej. Decyzja o zatrudnieniu młodej osoby może być determinowana tym, że stanowisko pracy nie wymaga specjalistycznej wiedzy i długoletniego doświadczenia, a młody pracownik może skompensować ewentualne niedociągnięcia w tym obszarze swoim entuzjazmem, chęcią do nauki i niewygórowanymi oczekiwaniami płacowymi. Podobnie zawarcie umowy cywilnoprawnej nie powinno być postrzegane jako odpowiednik umowy o pracę. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Jeśli zawierana umowa posiada wszystkie wskazane cechy, nie powinna być zastępowana umową cywilnoprawną i nie mają tu najistotniejszego znaczenia względy podatkowe. Jeśli nawet okaże się, że korzyść podatkowa jest główną lub jedną z głównych korzyści, którą podmiot spodziewa się osiągnąć w związku z wykonaniem uzgodnienia, nie oznacza to jeszcze, że wystąpi obowiązek zaraportowania schematu podatkowego, ponieważ obok wystąpienia głównej korzyści podatkowej, musi wystąpić ogólna cecha rozpoznawcza.
Zgodnie z Dyrektywą, nie może też być samodzielną przesłanką uznania, że spełnione zostało kryterium głównej korzyści, dokonywanie zaliczanych do kosztów uzyskania przychodu płatności transgranicznych między co najmniej dwoma powiązanymi przedsiębiorstwami, gdzie:
- odbiorca płatności jest wprawdzie rezydentem do celów podatkowych w jednej z jurysdykcji, jednak jurysdykcja ta nie pobiera podatku od osób prawnych lub pobiera podatek od osób prawnych według stawki zerowej lub niemal zerowe;
- wspomniane płatności są objęte całkowitym zwolnieniem z podatku w jurysdykcji, w której odbiorca jest rezydentem do celów podatkowych;
- wspomniane płatności są objęte preferencyjnym systemem podatkowym w jurysdykcji, w której odbiorca jest rezydentem do celów podatkowych.
Izabela Żurkowska-Mróz, doradca podatkowy
Podstawa prawna:
Dyrektywa Rady UE 2018/822 z 25.05.2018 r. zmieniająca dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych (Dz.Urz. UE L 139, s. 1, ze zm.)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 z późn. zm.).
Objaśnienia podatkowe z dnia 31 stycznia 2019 r, Informacje o schematach podatkowych (MDR), (dostęp: https://www.podatki.gov.pl/media/4417/obja%C5%9Bnienia-podatkowe-mdr-z-dnia-31-01-2019.pdf na dzień 29.11.2020 r.)