Wykreślenie hipoteki przymusowej z księgi wieczystej a przedawnienie zobowiązania podatkowego

Czym jest hipoteka?

Hipoteka stanowi ograniczone prawo rzeczowe, które daje wierzycielowi możliwość zabezpieczenia na nieruchomości dłużnika na wypadek niespełnienia przez niego świadczenia. Zgodnie z przepisami ustawy o księgach wieczystych i hipotece, jest ona prawem wierzyciela, na mocy którego może on dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia z nieruchomości. Bez względu na to, czyją stała się własnością. Z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Zatem, hipoteka, ustanawiana jest w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego.

Hipoteka przymusowa - czym jest

Hipoteka przymusowa stanowi przede wszystkim narzędzie pozwalające Organom na zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych. Jak sama nazwa wskazuje, ustanawiana jest ona przymusowo, a zatem niezależnie od woli właściciela nieruchomości, a często nawet wbrew tej woli.
Zgodnie z treścią art. 34 Ordynacji podatkowej, regulującym instytucję hipoteki przymusowej, Skarbowi Państwa i jednostce samorządu terytorialnego przysługuje hipoteka na wszystkich nieruchomościach:

• podatnika,
• płatnika,
• inkasenta,
• następcy prawnego lub osób trzecich

z tytułu zobowiązań podatkowych, a także z tytułu zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości.

Hipoteka przymusowa - kiedy powstaje

Wpis hipoteki przymusowej do księgi wieczystej dokonuje sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Wpis ten jest dokonywany na wniosek organu podatkowego.

Z kolei, co istotne z punktu widzenia podatnika, podstawą wpisu takiej hipoteki, może być przykładowo, doręczona decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego, bądź decyzją określająca wysokość zobowiązania podatkowego lub też określająca wysokość odsetek za zwłokę.

Dodatkowo, podstawą dokonania wpisu hipoteki, może być także, decyzja o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta, decyzja o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej, a nawet – decyzja o odpowiedzialności spadkobiercy.

Przedawnienie zobowiązania podatkowego zabezpieczonego hipoteką

W omawianym temacie, istotną kwestię stanowi przedawnienie zobowiązania podatkowego zabezpieczonego hipoteką, bądź zastawem rejestrowym. Jak wynika, bowiem z treści przepisów Ordynacji podatkowej, zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem rejestrowym nie ulegają przedawnieniu, jednakże po upływie terminu przedawnienia, zobowiązania te mogą być egzekwowane wyłącznie z przedmiotu hipoteki lub zastawu.

Niemniej jednak, liczne stanowiska sądów administracyjnych, powołują się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który mówi o niekonstytucyjność normy prawnej wyrażonej w art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu obowiązującym od 01 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2002 r. Tym samym, wskazując na obowiązek kierowania się prokonstytucyjną wykładnią prawa, i jednocześnie uznając treści art. 70 § 8 o.p. za niekonstytucyjną.

Z kolei, w jednym ze swoich wyroków, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, dosadnie wskazał, że art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej jest niekonstytucyjny, nie wywiera skutków prawnych i powinien być traktowany jako nieistniejący, z kolei termin przedawnienia zobowiązań podatkowych powinien być liczony na zasadach ogólnych.

Reasumując, zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem rejestrowym powinny ulegać przedawnieniu, a termin przedawnienia tych zobowiązań liczy się na zasadach ogólnych.

W praktyce oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia danego zobowiązania, podatnik może podjąć działania zmierzające do wykreślenia hipoteki, które ona zabezpieczała.

Wobec nasilonej aktywności organów w obszarze postępowań egzekucyjnych, warto więc zwrócić uwagę na daty uprzednio podejmowanych czynności, pod kątem ewentualnego upływu terminu przedawnienia. Natomiast, w przypadku wystąpienia takiej sytuacji – wystąpić z wnioskiem o wykreślenie hipoteki.

Marcin Konarski, Mariański Group