RADA
Zmiana dłużnika w tym przypadku oznacza przeniesienie praw wynikających z umowy pożyczki (przejęcie części długu). Ustawa o pcc nie wymienia zaś takiej umowy jako czynności podlegającej opodatkowaniu. Oznacza to, że zmiana dłużnika pożyczki nie powoduje obowiązku zapłaty pcc.
UZASADNIENIE
Transakcja, o którą Państwo pytają, jest w istocie przejęciem długu. Na podstawie art. 519 Kodeksu cywilnego zmiana dłużnika jest możliwa na mocy umowy o przejęciu długu. Przejęcie długu polega na tym, że osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (w całości lub w części, co ma miejsce w tej sytuacji).
Przejęcie długu to umowa, na mocy której osoba trzecia nieuczestnicząca do tej pory w stosunku zobowiązaniowym staje się dłużnikiem, zwalniając od odpowiedzialności dotychczasowego dłużnika. Zmiana ta nie ma wpływu na treść stosunku łączącego wierzyciela (tutaj: podmiot zagraniczny) i danego dłużnika (tutaj: spółkę B). Nie umarza przejmowanego zobowiązania i nie tworzy na jego miejsce nowego. Zmienia się tylko podmiot zobowiązany do świadczenia. Przejmujący dług wstępuje we wszystkie obowiązki (lub jak tutaj - w ich część) dotychczasowego dłużnika z umowy lub z ustawy poprzez przejęcie obowiązków. Dotychczasowy dłużnik zostaje zwolniony z długu (w całości lub w części).
Przejęcie długu może nastąpić:
• przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika; oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron,
• przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela.
Umowa i oświadczenie muszą mieć formę pisemną.
Natomiast na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy o pcc podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
• umowy pożyczki,
• umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
• umowy dożywocia,
• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
• ustanowienie hipoteki,
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
• umowy depozytu nieprawidłowego,
• umowy spółki (akty założycielskie).
Pcc podlega zarówno sama umowa pożyczki, jak i jej zmiana, jeżeli spowoduje ona podwyższenie podstawy opodatkowania (art. 1 ust. 1 ustawy o pcc).
Użyty w treści art. 1 ustawy o pcc zwrot „następujące” wyraźnie wskazuje na to, że podatkowi podlegają tylko te czynności cywilnoprawne, które zostały w nim wymienione. Oddane przejęcie długu nie podlega zatem podatkowi od czynności cywilnoprawnych, ponieważ nie mieści się w zakresie przedmiotowym art. 1 ust. 1 ustawy o pcc.
Powyższe rozumienie przepisów potwierdzają również organy podatkowe. Przykładowo w piśmie Naczelnika Lubuskiego Urzędu Skarbowego w Zielonej Górze z 20 maja 2004 r., nr US I-3/436/5/EP/2004, możemy przeczytać:
(...) Umowa przejęcia długu zawarta zgodnie z art. 519 § 2 pkt 1 Kodeksu cywilnego, jako nienależąca do katalogu czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2000 r. Nr 86, poz. 959 ze zm.), nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Stosownie do treści art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy podatkowi podlegają oznaczone czynności cywilnoprawne. Brzmienie tego przepisu uzasadnia przy tym pogląd, że katalog w nim zawarty ma charakter zamknięty, oznacza to brak podstaw do orzekania o obowiązku uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych innych, aniżeli wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (...).
• art. 1 ust. 1 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych - j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238
• art. 519 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 181, poz. 1287
Rafał Styczyński
doradca podatkowy