Odpowiadając na to pytanie, należy zwrócić uwagę na dwie kwestie:
1) istotny jest status pracodawcy - jeżeli zakład pracy należy do tzw. sfery budżetowej, to w ogóle nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych,
2) jeżeli pracodawca udzielający pożyczki jest podatnikiem podatku od towarów i usług, to taka umowa pożyczki nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych (niezależnie od statusu jednostki).
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych zasadniczo podlegają m.in. umowy pożyczki (art. 1 ust. 1 lit. b ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych; dalej: ustawa o PCC). Ustawa o PCC przewiduje jednak zwolnienia od tego podatku - zarówno podmiotowe (obejmujące strony czynności cywilnoprawnych), jak i przedmiotowe (obejmujące czynności cywilnoprawne).
I tak, jednostki sfery budżetowej korzystają ze zwolnienia podmiotowego od podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie bowiem z art. 8 pkt 4 i 5 ustawy o PCC, zwalnia się od podatku następujące strony czynności cywilnoprawnych:
• jednostki samorządu terytorialnego,
• Skarb Państwa.
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych nie podlegają ponadto czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku (art. 2 pkt 4 lit. a i b ustawy o PCC).
Podatek od towarów i usług
Udzielanie pożyczek z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS) mieści się zaś w zakresie odpłatnego świadczenia usług i zasadniczo podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług; dalej: ustawa o VAT).
Zapamiętaj!
Przepisy wyraźnie definiują funkcję pracodawcy jako podmiotu świadczącego usługę. Za działalność socjalną należy bowiem uznać usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, udzielanie pomocy materialno-rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową (art. 2 pkt 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych).
Wprawdzie na środki ZFŚS składają się pieniądze pracowników, jednak pracodawca obracając tymi pieniędzmi i pobierając wynagrodzenie (odsetki) od udzielonych ze środków funduszu pożyczek, staje się podmiotem świadczącym usługi pośrednictwa finansowego (patrz: rozporządzenie Rady Ministrów z 6 kwietnia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług w załączniku PKWiU 65.22.10-00.90 „Usługi udzielania pożyczek świadczone poza systemem bankowym, pozostałe”), stanowiące odpłatne świadczenie usług, będące jednocześnie alternatywą dla tego typu usług świadczonych przez inne podmioty, np. banki.
Jeżeli zatem jednostka, udzielając swoim pracownikom pożyczek, świadczy takie usługi poza systemem bankowym, a tego rodzaju działalność usługowa jest zamieszczona w definicji działalności gospodarczej w myśl art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, to udzielanie tego rodzaju pożyczek podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Jednocześnie usługi te korzystają ze zwolnienia od tego podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 w zw. z poz. 3 załącznika nr 4 do ustawy o VAT.
Podstawy prawne
• Ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450; zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238)
• Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1382)
• Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 589)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 6 kwietnia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz.U. z 2004 r. Nr 89, poz. 844; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 243, poz. 1785)