RADA
Otrzymana zaliczka (zadatek) nie spowoduje powstania przychodu. Sprzedaż budynku nabytego bez VAT będzie zwolniona z tego podatku pod pewnymi warunkami. Szczegóły - w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Pytanie Czytelniczki dotyczy kilku kwestii. Kolejno na nie odpowiadamy.
Podatek dochodowy
Czytelniczka planuje w przyszłym roku sprzedaż środka trwałego - budynku, natomiast w obecnym roku nabywca ma wpłacić zaliczkę (zadatek) na poczet ceny sprzedaży. Zgodnie z zasadami opodatkowania osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, regułą jest zakwalifikowanie przychodu ze sprzedaży środka trwałego do przychodu osiąganego z pozarolniczej działalności gospodarczej. Należy jednak pamiętać o wyjątku od tej zasady. Otóż sprzedaż wykorzystywanego na potrzeby związane z działalnością gospodarczą:
• budynku mieszkalnego, jego części lub udziału w takim budynku,
• lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w takim lokalu,
• gruntu lub udziału w gruncie związanych z budynkiem lub lokalem mieszkalnym (co nie ma miejsca w tej sytuacji),
• prawa użytkowania wieczystego gruntu lub udziału w takim prawie, związanych z budynkiem lub lokalem mieszkalnym,
• spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie,
• prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziału w takim prawie
- zwanych dalej zbiorczo „budynkiem mieszkalnym”, wiąże się z powstaniem przychodu zaliczanego do przychodów z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw, do których stosuje się odmienne zasady opodatkowania niż te mające zastosowanie przy opodatkowaniu przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Na początku Czytelniczka powinna więc ustalić, czy sprzedawany budynek może zostać zaliczony do kategorii budynków mieszkalnych, czy też nie. Pozwoli to określić konsekwencje podatkowe dla przeprowadzanej transakcji.
Sprzedaż budynku mieszkalnego
Skutki podatkowe sprzedaży budynku mieszkalnego mogą wynikać z jednego z dwóch reżimów prawnych, w zależności od daty nabycia tego budynku. Jeżeli budynek został nabyty przed 2007 r., to przy opodatkowaniu przychodu z jego sprzedaży mają zastosowanie zasady obowiązujące do końca 2006 r. Cena uzyskana ze sprzedaży budynku nabytego (wybudowanego) przed 2007 r., pomniejszona o koszty zbycia (np. taksa notarialna ponoszona przez sprzedającego), stanowi przychód, który podlega opodatkowaniu 10% stawką podatku. Termin wpłacenia podatku wynosi 14 dni od daty zbycia budynku mieszkalnego, chyba że sprzedający złoży oświadczenie o przeznaczeniu uzyskanego przychodu na jeden z celów wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 32 lit. a) lub lit. e) updof w brzmieniu obowiązującym do końca 2006 r. Przeznaczenie to ma nastąpić w terminie 2 lat od daty zbycia budynku. Opodatkowanie sprzedaży budynku wystąpi pod warunkiem, że od końca roku jego nabycia nie minęło 5 lat. W sytuacji upływu tego okresu od daty nabycia opodatkowanie bowiem nie wystąpi.
Jeżeli natomiast nabycie przeznaczonego do sprzedaży budynku nastąpiło w 2007 r., to przy jego zbyciu mają zastosowanie nowe zasady. W odróżnieniu od poprzednio obowiązujących reguł opodatkowaniu podlega dochód, a nie przychód. Dochód obliczany jest w tym przypadku jako różnica pomiędzy przychodem (pomniejszonym o koszty odpłatnego zbycia) a kosztami nabycia (wytworzenia) sprzedawanego budynku, powiększonymi o udokumentowane nakłady zwiększające wartość sprzedawanego budynku. Dochód należy dodatkowo powiększyć o sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej sprzedawanego budynku mieszkalnego. Stawka podatku wynosi 19%. Podatek jest płatny w terminie przewidzianym do złożenia zeznania rocznego, tj. do 30 kwietnia roku następnego po roku odpłatnego zbycia nieruchomości. Należy go wykazać w PIT-36 lub PIT-37.
W obydwu sytuacjach dochód powstanie w momencie odpłatnego zbycia budynku, które nastąpi w momencie przeniesienia jego własności, tj. zawarcia umowy w formie aktu notarialnego. Otrzymanie pieniędzy z tytułu zadatku (zaliczki) przed datą przeniesienia własności budynku nie rodzi w tym przypadku konsekwencji podatkowych u sprzedającego.
Sprzedaż budynku nieposiadającego charakteru mieszkalnego
Sprzedaż środka trwałego - budynku użytkowego wykorzystywanego na potrzeby prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, wiąże się z powstaniem przychodu zaliczanego do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. W analizowanej sytuacji należy rozważyć, czy otrzymanie zaliczki (zadatku) przed przeniesieniem własności budynku będzie miało wpływ na ustalenie momentu powstania przychodu do opodatkowania. Jak wynika z pytania, Czytelniczka zamierza wystawić fakturę VAT z tytułu sprzedaży budynku. Trzeba przy tym pamiętać, że przepisy ustawy o VAT przewidują obowiązek wystawienia faktury także na kwotę otrzymanej zaliczki (zadatku), ponieważ podlega ona opodatkowaniu VAT. Wystawienie faktury ma wpływ na ustalenie momentu uzyskania przychodu w podatku dochodowym, gdyż zgodnie z ogólną zasadą przychód jest rozpoznawany w momencie wydania towaru, nie później jednak niż w dacie wystawienia faktury.
Reguła ta podlega jednak wyłączeniu w przypadkach szczególnych, do których można zaliczyć sytuację przedstawioną w pytaniu Czytelniczki. Otóż w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych zostało przewidziane wyłączenie z przychodów pobranych wpłat na poczet dostaw towarów, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. W odniesieniu do omawianej sprawy - przychód nie wystąpi. Tym samym nie zostanie ujawniony w pkpir, jeżeli Czytelniczka otrzyma zaliczkę (zadatek) na poczet ceny sprzedaży budynku w obecnym roku, a sama umowa przenosząca własność tego budynku wystąpi w przyszłym roku. W takiej sytuacji moment powstania przychodu zostaje odroczony do momentu przeniesienia własności budynku. Od chwili podpisania „końcowego” aktu notarialnego i wystawienia faktury pobrany zadatek (zaliczka) zaczyna być traktowany jako część należnej ceny. Sprzedaż zostanie opodatkowana w sposób przewidziany dla sprzedaży środków trwałych, tj. opodatkowaniu będzie podlegał dochód stanowiący różnicę pomiędzy ceną sprzedaży a kosztami poniesionymi na nabycie tego budynku, pomniejszonymi o sumę dokonanych odpisów amortyzacyjnych.
Trzeba także pamiętać, że w przypadku wycofania budynku użytkowego z działalności gospodarczej i jego sprzedaży po upływie 6 lat liczonych od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu wycofania budynku z działalności gospodarczej opodatkowanie sprzedaży nie wystąpi.
Różnica pomiędzy zaliczką a zadatkiem
Zaliczka jest to częściowa wpłata na poczet ceny, która ma być elementem zawartej w przyszłości umowy. W razie niedojścia umowy do skutku zaliczka podlega zwrotowi w pełnej wysokości, w przypadku zawarcia umowy stanowi część świadczenia pieniężnego dającego zaliczkę.
Instytucja zadatku została uregulowana w art. 394 Kodeksu cywilnego. Od zaliczki różni się tym, że w razie niedojścia umowy do skutku strona odstępująca od umowy może zatrzymać dany jej zadatek, a jeżeli sama go dała, to może żądać jego zwrotu w podwójnej wysokości. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała. Jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. Strony umowy mogą modyfikować skutki prawne, jakie są związane z zadatkiem.
Skutki w VAT
Cena nabycia przez Czytelniczkę budynku nie zawierała VAT. Zakładając, że budynek spełnia kryteria do uznania go za towar używany, tj. od końca roku, w którym został wybudowany, minęło 5 lat, to jego sprzedaż przez Czytelniczkę będzie mogła być objęta zwolnieniem z VAT. Konieczne jest jednak spełnienie dodatkowego warunku, tzn. że Czytelniczka nie poniosła wydatków na ulepszenie budynku w kwocie przekraczającej 30% jego wartości początkowej. Natomiast inaczej będzie, gdy zostały poniesione wydatki na ulepszenie budynku w wymienionej wysokości. Wówczas sprzedaż budynku będzie w całości opodatkowana VAT, jeżeli Czytelniczka miała prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od wydatków poniesionych na ulepszenie budynku i dodatkowo użytkowała go w okresie krótszym niż 5 lat w celu wykonywania czynności opodatkowanych.
• art. 10 ust. 1 pkt 8, ust. 2 pkt 3 i ust. 3, art. 14 ust. 1c, ust. 2 pkt 1 lit. a), ust. 2c, ust. 3 pkt 1, art. 23 ust. 1, art. 30e ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 211, poz. 1549
• art. 21 ust. 1 pkt 32 lit. a) lub lit. e) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 226, poz. 1657 (w brzmieniu obowiązującym do końca 2006 r.)
• art. 7 ust. 1 ustawy z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw - Dz.U. Nr 217, poz. 1588
• art. 394 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 82, poz. 557
• art. 43 ust. 1 pkt 2, ust. 2 i 6 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1382
Krzysztof Wojciechowski
doradca podatkowy