Kwestia rezydencji podatkowej
Zgodnie z przepisami polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) za polskiego rezydenta podatkowego, uznaje się osoby, które przebywają w Polsce dłużej niż 183 dni w danym roku, bądź też posiadające tu ośrodek interesów życiowych.
Oznacza to, że jeżeli dana osoba, która podejmuje pracę w Portugalii np. pozostawi najbliższą rodzinę w Polsce, dla celów rozliczeń z fiskusem będzie ona traktowana jako polski rezydent podatkowy.
Wiąże się z tym obowiązek deklarowania i opodatkowania w Polsce dochodów uzyskiwanych w innych państwach.
Jednak w sytuacji, w której ta sama osoba przeniosłaby do Portugalii swój ośrodek interesów życiowych i spędzałaby w Polsce mniej niż 183 dni w roku, będzie ona uważana za nierezydenta podatkowego Polski.
Z kolei za portugalskiego rezydenta podatkowego w Portugalii, uważa się pracownika, którego pobyt na terytorium Portugalii przekroczy 183 dni w roku podatkowym. Podobnie jak w Polsce pokrywa się on z rokiem kalendarzowym.
Jednak portugalskie przepisy podatkowe, przewidują również dodatkowe kryterium, determinujące posiadanie statusu tamtejszego rezydenta podatkowego. Uzyskają go mianowicie osoby, które mają na terytorium Portugalii miejsce zamieszkania dostępne w dniu 31 grudnia danego roku, jeśli okoliczności wskazują, że jest to stałe miejsce zamieszkania.
Warto dodać, że portugalskim rezydentem staje się także małżonek portugalskiego rezydenta.
Istnieje możliwość, że pracownik wyjeżdżający z Polski do pracy w Portugalii w świetle przepisów tamtejszego prawa uzyska tam rezydencję, a jednocześnie pozostanie nadal polskim rezydentem podatkowym.
W takim przypadku konieczne będzie zastosowanie odpowiednich norm, wynikających z umowy zawartej pomiędzy Polską a Portugalią w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.
Ostateczna rezydencja zostanie wówczas ustalona w oparciu o następujące kryteria (stosowane kolejno, aż do jednoznacznego rozstrzygnięcia):
- stałe miejsce zamieszkania;
- silniejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych);
- zwykłe przebywanie w danym kraju;
- obywatelstwo.
W sytuacji, gdy żadne z wymienionych kryteriów nie daje rozstrzygnięcia w tym zakresie, konieczne jest wzajemne porozumienie władz skarbowych Polski i Portugalii.
Jakie obowiązki rozliczeniowe?
W zależności od miejsca zamieszkania dla celów podatkowych pracownika, który wyjechał z Polski do pracy w Portugalii, różne też będą jego obowiązki.
Pracownik, który pozostanie polskim rezydentem podatkowym, będzie podlegał portugalskiemu podatkowi tylko od dochodu osiągniętego w Portugalii, natomiast gdy stanie się portugalskim rezydentem podatkowym, będzie miał obowiązek opodatkowania w Portugalii całości swoich dochodów (w takiej sytuacji nie będzie się musiał rozliczać z portugalskich dochodów w Polsce).
Polecamy: serwis VAT
Z kolei Polak, powracający do Polski w trakcie roku podatkowego, w którym był uznany za portugalskiego rezydenta podatkowego, powinien w Portugalii zadeklarować dochody osiągnięte także po powrocie do Polski na terytorium naszego kraju, gdyż przepisy portugalskie nie przewidują dzielenia roku podatkowego.
Szczególny reżim podatkowy tzw. non-habitual residents
Cechą szczególną systemu portugalskiego jest wprowadzenie od 1 stycznia 2009 r. statusu prawnego grupy podatników - status pośredni między rezydentami a nierezydentami (non-habitual residents).
Należą do niej osoby, spełniające warunki prawne do uznania za rezydenta podatkowego, jeśli wyrażą wolę skorzystania z preferencyjnych warunków opodatkowania nierezydentów w Portugalii.
Jednak osoba taka musi spełnić określone prawem warunki. Nie może być rezydentem podatkowym Portugalii w przeciągu 5 poprzednich lat, musi natomiast przez 10 kolejnych lat spełniać warunki do uznania jej za portugalskiego rezydenta podatkowego.
Kolejny warunek to określona dziedzina specjalizacji takiej osoby (działalność naukowa, artystyczna lub też specjalizacja dotycząca nowych technologii). Ten specjalny reżim podatkowy w zamiarze prawodawcy ma sprawić, aby Portugalia stała się krajem atrakcyjnym dla pracowników najbardziej wartościowych dla rozwoju kraju.
PIT w Portugalii
Nierezydenci podlegają w Portugalii podatkowi dochodowemu tylko od dochodu osiągniętego na jej terenie. Wszelkie zarobki, pensje i innego rodzaju wynagrodzenia otrzymane przez nierezydenta za pracę wykonywaną w Portugalii są opodatkowane zryczałtowaną stawką podatkową w wysokości 20 %.
Natomiast osoba fizyczna, która jest rezydentem podatkowym w Portugalii, jest zobowiązana do zadeklarowania i opodatkowania w Portugalii swoich ogólnoświatowych dochodów. Dochód do opodatkowania obliczany jest przez zsumowanie różnego rodzaju źródeł przychodów (wyłączając oczywiście te dochody, które opodatkowane są u źródła).
Prawo portugalskie zawiera bardzo dużo odliczeń i zwolnień podatkowych, które mogą znacznie obniżyć kwotę podatku i niwelują wysokie progi podatkowe.
Pracownik w Portugalii, będący rezydentem podatkowym tego kraju, opłaca podatek od dochodów według progresywnej skali podatkowej, której główne kryteria ujęto w poniższym zestawieniu:
Skala PIT w Portugalii w 2011 roku
| Wysokość dochodu (w EUR) | Stopa procentowa (w proc.) |
| poniżej 4 898 | 11,5 |
| 4 898 – 7 410 | 14 |
| 7 410 – 18 375 | 24,5 |
| 18 375 – 42 259 | 35,5 |
| 42 259 – 61 244 | 38 |
| 61 244 – 66 045 | 41,5 |
| 66 045 – 153 300 | 43,5 |
| Powyżej 153 300 | 46,5 |
Obowiązki urzędowe
Warto zaznaczyć, że portugalski pracodawca wypłacający pracownikowi pensję, jest zobowiązany do odprowadzenia zaliczki na podatek (po wcześniejszym odliczeniu składek pracownika na ubezpieczenia społeczne).
W przypadku, gdy polski pracownik uzyskuje pensję z Polski, sam musi opłacać składki na ubezpieczenia społeczne. Jednak nie musi tego robić, gdy dysponuje certyfikatem E101.
Polecamy: Karta podatkowa - poradnik użytkownika
Zasadniczo obowiązek złożenia zeznania rocznego w Portugalii przez pracownika upływa 15 marca roku następującego po roku podatkowym, ale jeśli chodzi o dochody osiągnięte np. z działalności gospodarczej to termin ten jest ustalony na 30 kwietnia.
Podatek wynikający z zeznania rocznego jest natomiast płatny do 31 maja.
Z jakich odliczeń skorzystamy w Portugalii?
Przepisy portugalskiej ustawy o PIT, w celu zmniejszenia obciążenia podatkowego, wynikającego z wysokich stawek podatkowych, przewidują wiele możliwości odliczeń. Jest to dominująca forma ulg podatkowych w systemie portugalskim.
Mechanizm działania odliczeń jest tożsamy z tym, który funkcjonuje w Polsce od przychodu podatnika odejmowana jest np. kwota zapłaconych składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.
Podatnik może również, zgodnie z zasadami odliczenia, stosować się do kwoty podatku wynikającego z dochodów osiągniętych poza Portugalią.
Łukasz Karwacki jest starszym konsultantem w Zespole ds. Podatków Pracowniczych działu prawno-podatkowego PwC