Nie, pomimo że w prawie podatkowym w wielu sytuacjach nieodpłatne zrezygnowanie z jakiegoś prawa albo uzyskanie zaniżonej kwoty za dany aktyw może być uznane za powstanie przychodu.
Kodeks spółek handlowych przewiduje kilka rodzajów umorzenia akcji. Różnią się one m.in. tym, czy akcjonariusz musi otrzymać za umarzane akcji wynagrodzenie.
W przypadku umorzenia przymusowego musi się ono odbyć za wynagrodzeniem. Natomiast w przypadku umorzenia dobrowolnego akcji przepisy kodeksu spółek handlowych dopuszczają umorzenie bez wynagrodzenia.
Przychód z tytułu umorzenia akcji jest tzw. przychodem z kapitałów pieniężnych. Przepis art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) ustawy o PIT stanowi, że za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przychody z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz papierów wartościowych.
Akcje są papierami wartościowymi. Taka sama kwalifikacja dotyczy zarówno akcji w spółce akcyjnej jak i w spółce komandytowo-akcyjnej. Aby powstał przychód z tytułu umorzenia akcji musi powstać przychód należny.
Nie ma takiej sytuacji, gdy umorzenie akcji przeprowadzane jest bez wynagrodzenia. Wtedy przychód należny nie powstaje.
Taką interpretację przepisów potwierdzają organy podatkowe. Przykładowo 9 czerwca 2011 r. w interpretacji indywidualnej Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi (sygnatura IPTPB2/415-226/11-2/KO) stwierdził, że „(…) podatnik, którego akcje umarzane są w trybie, który nie przewiduje wypłaty wynagrodzenia, nie ma tytułu prawnego do uzyskania wypłaty wynagrodzenia. Tym samym stwierdzić należy, iż nie dochodzi do powstania przychodu, który można byłoby określić jako przychód należny.”
Akcjonariuszy spółek komandytowo-akcyjnej nie obejmuje art. 19 ustawy o PIT, który wprowadza instytucję szacowania ceny. Przepis art. 19 ust. 4 ustawy o PIT stanowi, że:
„Jeżeli wartość wyrażona w cenie określonej w umowie odpłatnego zbycia znacznie odbiega od wartości rynkowej nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość ustalona w ten sposób odbiega co najmniej o 33 % od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.”
Przepisu tego niestosuje się w stosunku do umorzenia bez wynagrodzenia, gdyż art. 19 ust. 4 ustawy o PIT dotyczy umów, w których występuje cena sprzedaży.
Polecamy: serwis PIT
Polecamy: Zwolnienia przedmiotowe z VAT 2011
W przypadku zaś zbycia akcji w celu ich umorzenia, przepisy Kodeksu spółek handlowych nie posługują się terminem „cena”, lecz terminem „wynagrodzenie”. Termin „wynagrodzenie” ma inne znaczenie niż „cena”.
Stąd nie ma podstaw do uznania, że za umorzenia bez wynagrodzenia akcji o wartości np. 200 000 zł fiskus ma prawo domagać się podatku od hipotetycznego dochodu, z którego akcjonariusz zrezygnował.