Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) wolne od podatku dochodowego są odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu m.in. ustanowienia służebności gruntowej, w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, z późn. zm.).
Ustawa o PIT nie definiuje pojęcia gospodarstwa rolnego, w tym posiadacza gospodarstwa rolnego, o którym mowa w przywołanym zwolnieniu. Na potrzeby zdefiniowania tego pojęcia, zgodnie z regulacją art. 2 ust. 4 ustawy o PIT, należy posłużyć się definicją zawartą w ustawie o podatku rolnym (art. 2 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1381 z późn. zm.).
Za gospodarstwo rolne zgodnie z przywołaną regulacją uważa się obszar gruntów, o których mowa w art. 1 (grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza), o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.
Na podstawie przywołanych regulacji (ich literalnego brzmienia) posiadaczem gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego będzie m.in. osoba fizyczna będąca właścicielem gruntów rolnych o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy. Treść przepisów nie precyzuje przy tym, czy posiadaczem gospodarstwa rolnego jest zarówno właściciel jak również współwłaściciel gruntów o wskazanej powierzchni a także czy w przypadku współwłasności sytuację prawną współwłaściciela należy rozpatrywać odrębnie (w tym dokonując uwzględnienia posiadanego udziału przy ustalaniu powierzchni gruntów).
Nowe umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne
Przewodnik po zmianach przepisów 2014/2015
Uwzględniając obiektywne przesłanki oraz treść przywołanych regulacji prawnych za posiadacza gospodarstwa rolnego należy rozumieć zarówno właściciela jak i współwłaściciela (niezależnie od posiadanego udziału we współwłasności), jeżeli tytuł prawny przysługuje im wobec gruntów rolnych o powierzchni przekraczającej 1 ha. Przepisy nie przewidują w tym zakresie badania, czy posiadany przez współwłaściciela udział w gruntach spełnia przesłanki uznania za gospodarstwo rolne. Definicja gospodarstwa rolnego ma charakter przedmiotowy. Ustalenie wymaganej powierzchni gruntów (pow. 1 ha) należy zatem odnosić do gospodarstwa rolnego (rozumianego przedmiotowo), bez względu na to ilu ma ono współwłaścicieli.
Tym samym, jeżeli mamy do czynienia ze współwłaścicielami gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego w rozumieniu ustawy o podatku rolnym, to wszyscy współwłaściciele przy spełnieniu pozostałych przesłanek regulowanych art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy o PIT, mogą zastosować zwolnienie dla otrzymanego odszkodowania z tytułu ustanowienia służebności gruntowej.
Podyskutuj o tym na naszym FORUM
Tomasz Musialski
Konsultant Podatkowy w Dziale Podatków Bezpośrednich
ECDDP Sp. z o.o.