Podatek od czynności cywilnoprawnych
Z punktu widzenia właściciela nieruchomości zarówno sądowe jak i umowne ustanowienie służebności przesyłu nie rodzi konsekwencji w podatku od czynności cywilnoprawnych. Nieodpłatne ustanowienie służebności nie podlega w ogóle regulacji ustawy z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej jako „u.p.c.c.”).
Z kolei w przypadku odpłatnego ustanowienia służebności przesyłu, to przedsiębiorca przesyłowy, jako nabywający służebność będzie musiał rozliczyć podatek od czynności cywilnoprawnych jako jego podatnik.
VAT
Jednakże z uwagi na charakter prawny omawianej instytucji prawnej, rozważenia wymaga możliwość zakwalifikowania tej czynności z punktu widzenia ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (dalej jako „ustawa o VAT”).
Nie można bowiem zapominać, że art. 2 pkt 4 u.p.c.c. przewiduje zwolnienie z konieczności zapłaty PCC, gdy jedna ze stron czynności jest opodatkowana podatkiem VAT albo od tego podatku zwolniona np. korzysta ze zwolnienia podmiotowego określonego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.
W związku z tym trzeba zwrócić uwagę, że właściciel nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu zobowiązuje się umożliwić korzystanie ze swojej rzeczy, zrzekając się za odpłatnością wykonywania pełni praw, które by mu przysługiwały, gdyby służebności nie ustanowiono (zobowiązanie do zaniechania).
W jego przypadku będziemy mieli do czynienia ze świadczeniem usługi polegającej na znoszeniu (tolerowaniu) korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z jego nieruchomości.
Czynność ta podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, także w razie ustanowienia służebności na drodze sądowej (art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT).
Jest tak ponieważ podatnikiem podatku VAT jest również osoba wykorzystująca towary, w tym nieruchomości, w sposób ciągły dla celów zarobkowych (por. J. Zubrzycki, Leksykon VAT 2008, Tom I, Wrocław 2008, s. 39 – 41, wyrok ETS w sprawie van Tiem, sygn. C-186/89 oraz interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 16 grudnia 2010 roku, sygn. ITPP2/443-963/10/AK).
Istotnym jest to, iż usługa ta będzie świadczona przez podatnika, działającego w takim charakterze, będzie dokonana odpłatnie, a ponadto będzie istniał podmiot, który jest bezpośrednim beneficjentem usługi. Właściciel nieruchomości może jednak w takich sytuacjach korzystać ze zwolnienia podmiotowego przewidzianego w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, jeżeli wartość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności nie przekroczy rocznie 150.000 złotych.
Korzystając z powyżej opisanego zwolnienia, właściciel nieruchomości nie będzie musiał wystawiać faktury VAT dokumentującej świadczoną usługę, ponieważ nie będzie miał on charakteru „podatnika VAT czynnego”, a jedynie może, po dobrowolnej rejestracji, uzyskać status „podatnika VAT zwolnionego” (art. 96 ust. 4, art. 106 ust. 1 i 2 oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług).
Zwolnienie określone w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT nie wyłącza jednak innych obowiązków przewidzianych przepisami prawa podatkowego jak np. obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży (art. 109 ust. 1 ustawy o VAT).
Pan Józef nie prowadzi działalności gospodarczej, nie rejestrował się jako podatnik podatku od towarów i usług ani nie dokonuje odpłatnie innych czynności wymienionych w art. 5 ustawy o VAT. Pan Józef podpisał 1 grudnia 2010 roku notarialną umowę ustanowienia służebności przesyłu, z tytułu której otrzymał jednorazowo wynagrodzenie w wysokości 120.000 złotych.
Pan Józef nie ma obowiązku zapłaty VAT z tytułu zawartej umowy, ponieważ wysokość jego rocznego obrotu nie przekroczy 150.000 złotych. Z kolei jego kontrahent „E” S.A. nie będzie musiał rozliczyć PCC z tytułu zawartej umowy.
PIT
Po dniu 1 stycznia 2009 roku na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych znaczenie ma tylko odpłatne ustanowienie służebności przesyłu. Wypłacone właścicielowi nieruchomości wynagrodzenie jest kwalifikowane jako przychód z tzw. innych źródeł, który należy rozliczyć wg skali w deklaracji rocznej.
Wynagrodzenie należy rozliczyć do 30 kwietnia roku następnego, po roku w którym je faktycznie otrzymano (tak: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 29 grudnia 2010 roku, IPPB4/415-798/10-2/MP).
Organy podatkowe identycznie kwalifikują wynagrodzenie (a nie jak można przypuszczać „odszkodowanie”) wypłacone właścicielowi nieruchomości w razie sądowego ustanowienia służebności przesyłu (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 11 maja 2010 roku, sygn. IBPBII/1/415–162/10/BD).
W dniu 1 grudnia 2010 roku Pan Władysław ustanowił umownie na rzecz „E” S.A. służebność przesyłu za wynagrodzeniem jednorazowym 160.000 złotych (wynagrodzenie z VAT). W dniu 20 grudnia wynagrodzenie zostało przelane na jego konto. Z tego tytułu Pan Józef będzie się musiał rozliczyć się z fiskusem składając odpowiednią deklarację PIT-36 terminie do 30 kwietnia 2011 roku, gdzie wykaże należny podatek z tytułu otrzymanego wynagrodzenia.
W tym wypadku wystąpi ponadto obowiązek zarejestrowania się przez Pana Władysława, jeszcze przed dniem ustanowienia służebności, jako podatnika VAT czynnego, zapłaty podatku od towarów i usług z tytułu w terminie do 25 dnia po miesiącu w którym powstał obowiązek podatkowy oraz prowadzenia ewidencji sprzedaży.
Warto pamiętać, że korzystający ze służebności nie ma obowiązku obliczyć oraz pobrać i wpłacić podatku od osób fizycznych z wypłacanego właścicielowi nieruchomości wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności.
Polecamy: VAT 2011
Ma on jedynie obowiązek przesłać mu do końca lutego następującego po roku podatkowym PIT-8C, w którym wykaże kwotę wynagrodzenia (przychodu). Na tej podstawie podatnik - właściciel nieruchomości będzie dopiero rozliczał się w deklaracji rocznej, w związku z czym musi się on liczyć również z koniecznością zapłaty podatku w tym terminie.