Zobacz ujednolicony akt prawny: USTAWA z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
Umowa użyczenia polega na tym, że użyczający zezwala biorącemu do używania, na bezpłatne używanie rzeczy, przez czas oznaczony lub nie oznaczony (art. 710-719 kc). Jest więc z natury rzeczy nieodpłatna. Trzeba jednocześnie zauważyć, iż biorącego do używania obciążają zwykłe koszty używania rzeczy i utrzymania jej w stanie niepogorszonym.
Ale mimo, iż używający pokrywa koszty np. zużycia energii, wody, koszty wywozu śmieci i nieczystości, a nawet niezbędnych drobnych napraw – nadal nie można powiedzieć, że mamy do czynienia z umową odpłatną.
Jednak wykroczenie używającego poza te niezbędne wydatki – np. uiszczanie podatku od nieruchomości czy składki ubezpieczeniowej powoduje, że umowa staje się odpłatna przynajmniej częściowo i nie jest już użyczeniem a najmem lub dzierżawą.
Polecamy produkt: Monitor Księgowego – prenumerata
Mimo bezpłatności użyczenia i braku wynagrodzenia należnego użyczającemu z tego tytułu musiał on jednak z tego tytułu do końca 2008 r. zapłacić podatek dochodowy. Wyraźnie stanowił tak art. 16 ustawy o PIT. Przychodem z nieruchomości odstąpionych bezpłatnie do używania innym osobom była bowiem wartość czynszowa, stanowiąca równowartość czynszu, jaki przysługiwałby od tych osób w razie zawarcia odpłatnych z definicji umów najmu lub dzierżawy. Od 1 stycznia 2009 r. skreślono art. 16 i użyczający już nie musi określać opodatkowanego przychodu z tytułu użyczenia.
Przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym - powstawał także (i powstaje nadal) u biorącego nieruchomość do używania. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT przychodem jest wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Polecamy: Umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2016 r. (książka)
Przychód ten powstaje w związku z nieodpłatnym udostępnieniem osobie fizycznej nieruchomości do używania. Wysokość przychodu z tego źródła ustala się w oparciu o przepis art. 11 ust. 2a pkt 3 ustawy o PIT , tj. również według równowartości czynszu jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku.
Biorący do używania nieruchomość na podstawie umowy użyczenia musi zapłacić z tego tytułu podatek dochodowy.
Dla użyczającego nie była jednak (przed 2009 r.) przychodem wartość czynszowa lokali lub budynków mieszkalnych udostępnionych osobom pozostającym z podatnikiem w stosunku pracy, dla których stanowi ona nieodpłatne świadczenie, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o PIT.
Polecamy: Podatki 2016 - komplet żółtych książek
Podyskutuj o tym na naszym FORUM
Nie ustalało się też w minionych latach u użyczającego wartości czynszowej nieodpłatnie udostępnionej nieruchomości lub jej części, a wydatki związane z nieruchomością nie stanowią kosztu uzyskania przychodów:
- jeżeli właściciel nieruchomości używał jej na własne potrzeby lub potrzeby członków rodziny
- jeżeli właściciel nieruchomości oddał bezpłatnie nieruchomość lub jej część do użytku na cele jednej z następujących działalności: naukowej, naukowo-technicznej, oświatowej, oświatowo-wychowawczej, kulturalnej, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów, kultu religijnego oraz związkom zawodowym,
Przepis art. 16 ustawy o PIT dotyczył nieodpłatnego odstąpienia do używania nieruchomości. W ustawach podatkowych nie było jednak definicji nieruchomości. Definicję tą zawiera za to art. 46 § 1 Kodeksu cywilnego, według którego nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części tych budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Występują zatem trzy rodzaje nieruchomości: grunty, budynki, części budynków (lokale).
Ważne!
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nie jest nieruchomością a ograniczonym prawem rzeczowym. Więc oddanie do bezpłatnego używania lokalu, do którego podatnikowi przysługuje własnościowe lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu (mieszkalnego lub użytkowego) nie było udostępnieniem do używania nieruchomości ani w całości, ani w części. Użyczający nie płacił więc w tej sytuacji podatku przed 2009 rokiem.
Tak też rozumują organy podatkowe. Według interpretacji Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Lublinie z 11 maja 2006 r., nr P-1/415/11/2006: Częściami nieruchomości w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 5 updof nie są te lokale, których posiadacz dysponuje względem nich ograniczonymi prawami rzeczowymi, takimi jak spółdzielcze lokatorskie lub własnościowe prawo do lokali mieszkalnych lub użytkowych. W związku z tym lokale te - jako takie - nie stanowią źródła przychodów, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Przychody z odpłatnego lub nieodpłatnego udostępnienia przedmiotowych lokali nie są bowiem przychodami z nieruchomości.
Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu członkowie spółdzielni nie są w sensie cywilnoprawnym ani właścicielami, ani też współwłaścicielami nieruchomości spółdzielni, obejmującej również lokale mieszkalne.
Dlatego też bezpłatne oddanie do używania lokalu objętego prawem spółdzielczym nie jest odstąpieniem nieruchomości bezpłatnie w całości lub części do używania. Przychód o którym mowa w art. 16 ust. 1 updof w tej sytuacji nie powstaje.
Taką samą argumentację zaprezentował np. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Opolu w interpretacji z 20 grudnia 2004 r., nr PDI/415-69/04.
Paweł Huczko