Zwolnienie z podatku od nieruchomości infrastruktury kolejowej - jak jest teraz
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 7 ust. 1 pkt 1) i 1a) ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: upol):
Zwalnia się od podatku od nieruchomości:
1) grunty, budynki i budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej w rozumieniu przepisów o transporcie kolejowym, która:
a) jest udostępniana przewoźnikom kolejowym lub
b) jest wykorzystywana do przewozu osób, lub
c) tworzy linie kolejowe o szerokości torów większej niż 1435 mm;
1a) grunty, budynki i budowle pozostałe po likwidacji linii kolejowych lub ich odcinków – do czasu przeniesienia ich własności lub prawa użytkowania wieczystego – nie dłużej jednak niż przez 3 lata od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym stała się ostateczna decyzja lub weszło w życie rozporządzenie, wyrażające zgodę na likwidację linii lub ich odcinków, wydane w trybie przewidzianym w przepisach o transporcie kolejowym – z wyjątkiem zajętych na działalność inną niż działalność, o której mowa w przepisach o transporcie kolejowym;
Zdaniem Ministerstwa Infrastruktury, przepisy te są nadużywane do unikania opodatkowania gruntów, na których znajduje się infrastruktura kolejowa, przez podmioty nieprowadzące działalności kolejowej, z uwagi na interpretacje, które pojęcia „udostępniania infrastruktury” nie wiążą ze stosowaniem przepisów ustawy z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1043, z późn. zm. - dalej: utk).
Przykłady takich interpretacji ww. przepisów znaleźć można w orzecznictwie sądów administracyjnych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. w wyroku z 28 stycznia 2021 r. (sygn. I SA/Go 415/20) stwierdził m.in., że:
Z analizy konstrukcji art. 7 ust. 1 pkt 1 u.p.o.l. w brzmieniu mającym zastosowanie w sprawie wynika, iż w procesie wykładni pojęcia "jest udostępniana", odmiennie niż to miało miejsce do 31 grudnia 2016 r., nie jest wymagane sięgnięcie do przepisów u.t.k. Przepis ten w brzmieniu zmienionym z dniem 1 stycznia 2017 r., odsyła do ustawy o transporcie kolejowym, ale w ściśle wskazanym w tym przepisie zakresie, tj. do przyjęcia znaczenia określenia "grunty, budynki i budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej" takiego jakie zostało nadane w tej ustawie. W takiej sytuacji przesłankę tę należy interpretować literalnie, w oparciu o gramatyczne brzmienie przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a) u.p.o.l., uwzględniając przyjęte w języku polskim znaczenie słowa "udostępnia". Udostępnienie to możliwość skorzystania z danego obiektu przez inne podmioty niż władający obiektem (…)
Tak samo interpretowano ten przepis chociażby w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 lutego 2020 r. (sygn. akt II FSK 2187/18), czy w wyroku WSA w Gliwicach z 21 listopada 2018 r. (sygn. akt I SA/Gl 971/18).
W wyżej wskazanym wyroku z 28 stycznia 2021 r. WSA w Gorzowie Wlkp uznał, że spełnia definicję „udostępnienia” realizacja umów (Umowa obsługi manewrowej oraz Umowa transportu siarki), na podstawie których licencjonowany przewoźnik kolejowy wykonuje transport towarów a w szczególności podciąga, odciąga, przestawia i grupuje wagony na terenie bocznicy kolejowej. Jednocześnie przewoźnik na podstawie tych umówi nie ponosi odpowiedzialności za stan infrastruktury bocznicy, jak również nie ma żadnych obowiązków związanych z jej prawidłowym utrzymaniem, nie licząc obowiązku wyczyszczenia zabrudzonych trakcji kolejowych.
Zdaniem WSA przepis art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a) upol nie wymaga nieograniczonego "udostępniania" przewoźnikowi korzystania z infrastruktury kolejowej (jak błędnie przyjął organ podatkowy) a wystarczające jest ograniczone korzystanie na podstawie umowy.
Zwolniona z podatku jest infrastruktura publiczna i prywatna
We wspomnianym wyroku z 13 lutego 2020 r. NSA zakwestionował też tezę organu podatkowego, że zwolnieniem z podatku od nieruchomości może zostać objęta wyłącznie publiczna infrastruktura kolejowa. Zdaniem NSA zarówno wykładnia językowa jak i funkcjonalna nie daje podstaw do tego, by uznać, że infrastruktura prywatna nie może korzystać ze zwolnienia podatkowego określonego w art. 7 ust. 1 pkt 1 upol. Zatem bocznice kolejowe i inne elementy infrastruktury kolejowej będące własnością podmiotów prawa prywatnego (np. spółki, czy indywidualni przedsiębiorcy) podlegają temu zwolnieniu.
Warto przy tym wskazać, że na podstawie art. 4 pkt 1c utk infrastruktura prywatna jest zdefiniowana jako infrastruktura kolejowa wykorzystywana wyłącznie do realizacji własnych potrzeb jej właściciela lub jej zarządcy innych niż przewóz osób. Pozostała infrastruktura kolejowa jest zatem publiczna.
Sądy: zwolnieniu podlegają całe działki ewidencyjne zajęte przez infrastrukturę kolejową
Zdarza się w praktyce, że nie całe działki ewidencyjne gruntu są zajęte przez budowle i urządzenia infrastruktury kolejowej. Na takich działkach oprócz np. bocznicy kolejowej znajdują się np. budynki magazynowe, produkcyjne, biurowe i inne.
Niektóre organy podatkowe w swoich decyzjach ograniczają zakres omawianego zwolnienia jedynie do tych części działek ewidencyjnych, które faktycznie i funkcjonalnie związane z infrastrukturą kolejową (np. bocznicą) i udostępnione przewoźnikowi kolejowemu.
Zgodnie z tą wykładnią jeżeli tylko część działki ewidencyjnej jest zajęta przez infrastrukturę kolejową udostępnioną przewoźnikowi, to tylko ta część jest zwolniona z podatku.
Ważne!
Jednak sądy administracyjne konsekwentnie prezentują tezę, że zwolnieniu z podatku od nieruchomości na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 upol podlega powierzchnia całej działki ewidencyjnej, nawet jeżeli tylko w części jest zajęta przez infrastrukturę kolejową udostępnioną przewoźnikowi kolejowemu.
Co więcej, w kontekście omawianego zwolnienia podatkowego nie ma znaczenia (zdaniem sądów) sposób klasyfikacji danej działki w ewidencji gruntów i budynków. Dlatego ze zwolnienia mogą korzystać nie tylko działki oznaczone w tej ewidencji jako Tk (tereny kolejowe) ale wszystkie inne działki, na których znajdują się elementy infrastruktury kolejowej.
W odniesieniu do gruntów, które miałyby podlegać przedmiotowemu zwolnieniu ustawodawca nie odniósł się do sposobu klasyfikacji gruntów w ewidencji gruntów i budynków. Trafnie skarżąca podając swoje stanowisko w sprawie zwróciła uwagę, że z treści przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 u.p.o.l. wykreślono zapis, że zwolniona jest tylko część gruntów, która jest faktycznie zajęta przez elementy infrastruktury kolejowej. Z tego względu przez infrastrukturę kolejową należy rozumieć całą działkę ewidencyjną, na której znajdują się elementy infrastruktury kolejowej, bez względu na sposób zakwalifikowania jej w ewidencji. Na podstawie tego przepisu w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2017 r. przedmiotowemu zwolnieniu podlega cała działka ewidencyjna, na której znajdują się budowle i budynki infrastruktury kolejowej, a nie tylko te części, które zostały faktycznie zajęte pod budowle infrastruktury kolejowej (z uzasadnienia wyroku NSA z 13 lutego 2020 r. - sygn. akt II FSK 2187/18).
Taka sama argumentacja znalazła się też np. w wyroku NSA z 31 stycznia 2019 r. – sygn. II FSK 3032/18, czy w wyroku WSA w Łodzi z 19 stycznia 2021 r. – sygn. I SA/Łd 512/20.
Ograniczenie zwolnienia podatkowego. Co się zmieni?
Ministerstwo Infrastruktury chce ograniczyć omawiane zwolnienie i zmienić (doprecyzować) omawiane przepisy, tak, by zwolnienie z podatku od nieruchomości dotyczyło tylko i wyłącznie:
1) gruntów, budynków i budowli wchodzących w skład infrastruktury kolejowej lub obiektów infrastruktury usługowej:
- udostępnianych przewoźnikom kolejowym w rozumieniu rozdziałów 6-6b ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym,
- wykorzystywanych do przewozu osób,
- tworzących linie kolejowe o szerokości torów większej niż 1435 mm,
- tworzących infrastrukturę nieczynną w rozumieniu ustawy o transporcie kolejowym,
2) gruntów, budynków i budowli w części służącej bezpośredniej obsłudze podróżnych przez przewoźnika kolejowego lub operatora stacji pasażerskiej,
3) nieruchomości po zlikwidowanej infrastrukturze kolejowej (nie będzie już 3 letniego okresu),
4) gruntów stanowiących obszar kolejowy, jeśli nie są zajęte na prowadzenie działalności innej niż „kolejowa”.
Planowane jest więc istotne zawężenie zakresu omawianego zwolnienia, wiążąc go z udostępnianiem infrastruktury kolejowej oraz obiektów infrastruktury usługowej, o których mowa w ustawie z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym.
Jednocześnie nowe przepisy będą wykluczały możliwość korzystania ze zwolnienia z podatku od nieruchomości w przypadku gruntów lub ich części zajętych na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności innej niż związana z wykonywaniem zadań zarządcy infrastruktury kolejowej, o których mowa w art. 5 ust. 1 utk.
Omawiany projekt (nr UD268) ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów i skierowany do Sejmu jeszcze w III kwartale 2021 r.
Paweł Huczko