Zgodnie z zaleceniami resortu finansów w 2009 r. kontrola skarbowa będzie koncentrowała się przede wszystkim wokół dwóch najistotniejszych celów, tj.:
- ujawniania i zwalczania przestępstw skarbowych i nadużyć podatkowych,
- pozyskiwania wpływów do budżetu w drodze zapewnienia skutecznego wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa.
Przedmiotem zainteresowania organów kontroli skarbowej będą podmioty (często łączące się w zorganizowane grupy przestępcze), których celem działania są oszustwa podatkowe, jako najgroźniejsze i narażające budżet państwa na straty w dużej skali, głównie w zakresie VAT i podatku akcyzowego.
Kontrola skarbowa skupiać będzie swoje działania na zwalczaniu i minimalizacji szeroko pojętego zjawiska szarej strefy.
Kontynuowane będą również działania związane ze zwiększeniem zastosowania rozwiązań informatycznych w kontroli skarbowej w obszarach:
- wykorzystania specjalistycznego oprogramowania analitycznego w kontrolach podmiotów prowadzących elektroniczną rachunkowość – tzw. e-kontrola,
- wykrywania i identyfikacji podmiotów prowadzących działalność handlową z wykorzystaniem Internetu (e-handel) bez zgłoszenia obowiązku podatkowego lub niezgłaszających do opodatkowania przychodów z tej części działalności,
- rozwoju metod analitycznych w typowaniu podmiotów do kontroli oraz w ustalaniu powiązań biznesowych pomiędzy podmiotami,
Kontrole będą skierowane na zwalczanie nieprawidłowości związanych z:
- unikaniem płacenia podatku akcyzowego, ze szczególnym uwzględnieniem opodatkowania obrotu paliwami płynnymi,
- oszustwami w zakresie VAT w obrocie wewnątrzwspólnotowym, w tym przestępstwami „karuzelowymi”,
- wyłudzaniem VAT poprzez fikcyjne faktury,
- unikaniem płacenia podatku dochodowego poprzez przerzucanie dochodów do podmiotów powiązanych,
- ujawnianiem i zwalczaniem szarej strefy, w tym w handlu i usługach internetowych oraz nieujawnianiem wszystkich przychodów i ich źródeł,
- gospodarowaniem środkami publicznymi i mieniem Skarbu Państwa.
Nieprawidłowości ujawnione w toku działań kontroli skarbowej będą podstawą do prowadzenia przez inspektorów kontroli skarbowej, działających jako finansowe organy postępowania przygotowawczego, postępowań w oparciu o przepisy kodeksu karnego skarbowego i kodeksu postępowania karnego.
Unikanie płacenia podatku akcyzowego, ze szczególnym uwzględnieniem opodatkowania obrotu paliwami płynnymi
Działania organów kontroli skarbowej będą ukierunkowane przede wszystkim na obrót paliwami płynnymi dokonywany przez zorganizowane grupy przestępcze, zajmujące się procederem fałszowania paliw i wprowadzania ich do obrotu bez uiszczenia podatku.
Szczególna uwaga będzie zwracana na obrót wyrobami objętymi zwolnieniami z podatku akcyzowego oraz ostateczne przeznaczenie produktów wytwarzanych i sprzedawanych jako wyroby nieakcyzowe.
Na podstawie dotychczasowych doświadczeń kontrolnych wyodrębnić można następujące kategorie obrotu, w przypadku których występuje zjawisko unikania płacenia podatku akcyzowego:
- obrót olejem opałowym i olejem żeglugowym (w kontekście możliwości jego odbarwiania i dalszej odsprzedaży jako olej napędowy);
- obrót olejem opałowym ciężkim (możliwość jego mieszania z innymi komponentami i sprzedaży jako olej napędowy);
- obrót paliwem nieznanego pochodzenia;
- obrót benzynami specjalnymi (przeznaczonymi do innych celów niż napędowe, które wprowadzane są do obrotu jako benzyny napędowe);
- obrót gazem płynnym propan-butan (przepompowywanie gazu przeznaczonego do celów gospodarczych z butli 11 kg i sprzedaż jako gaz do celów napędowych);
- obrót różnymi komponentami, które w końcowej fazie są wykorzystywane do wyprodukowania paliwa napędowego.
Szczególna uwaga ukierunkowana będzie na obrót wyrobami objętymi zwolnieniami z podatku akcyzowego oraz ostateczne przeznaczenie produktów wytwarzanych i sprzedawanych jako wyroby nieakcyzowe.
Oszustwa w zakresie VAT w obrocie wewnątrzwspólnotowym, w tym przestępstwa „karuzelowe”
Jak wykazuje doświadczenie członkowskich UE, w tym Polski, bardzo poważne, a jednocześnie najtrudniejsze do zwalczania, są oszustwa typu karuzelowego, szczególnie popełniane przy udziale podmiotów mających siedzibę na terenie różnych państw członkowskich UE.
Szacuje się, że oszustwa karuzelowe, powodują w skali poszczególnych państw UE ogromne straty budżetowe, co związane jest zarówno z nieuprawnionym korzystaniem ze stawki 0% (w przypadkach gdy nie było faktycznego przemieszczenia towarów, a krążyły jedynie faktury), jak również nieodprowadzaniem podatku należnego przez podmioty pełniące role tzw. missing traders.
W celu przeciwdziałania oszustwom w podatku VAT typu karuzelowego urzędy kontroli skarbowej będą:
- podejmować działania mające na celu wykrywanie podmiotów mogących uczestniczyć w tym procederze dokonując analiz własnych, analiz raportów z Biura Wymiany Informacji Podatkowej w Koninie oraz informacji otrzymywanych z sieci EUROCANET,
- pozyskiwać i wykorzystywać informacje przy użyciu formularzy SCAC,
- podejmować wielostronne kontrole podatkowe z administracjami podatkowymi innych krajów przy wykorzystaniu regulacji zawartych w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1798/2003 z dnia 7 października 2003 r. w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie podatku od wartości dodanej.
Wyłudzanie VAT poprzez fikcyjne faktury
Zjawisko wykorzystywania przez podmioty gospodarcze fikcyjnych faktur powinno pozostawać w stałym zainteresowaniu służb skarbowych z uwagi na dużą skalę tego zjawiska a tym samym znaczące kwoty uszczupleń podatku od towarów i usług, a także podatku dochodowego.
Celem nabywców fikcyjnych faktur jest przede wszystkim zmniejszenie zobowiązań podatkowych:
- w podatku VAT poprzez odliczenie podatku naliczonego z tych faktur, a
- w podatku dochodowym od osób prawnych/fizycznych poprzez odniesienie ww. faktur w ciężar kosztów uzyskania przychodów lub wyłudzenie zwrotu podatku VAT z urzędu skarbowego.
Przestępstwa związane z wprowadzeniem do obrotu fikcyjnych faktur przybierają różne formy, począwszy od tych mniej skomplikowanych polegających na zakupie przez przedsiębiorcę jednej lub kilku fikcyjnych faktur w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych a skończywszy na tworzeniu zorganizowanych struktur przestępczych, których celem jest w głównej mierze wyłudzanie nienależnych zwrotów VAT.
Przykładem tego ostatniego jest tworzenie tzw. łańcucha podmiotów powiązanych z udziałem podmiotów zakładanych na tzw. słupa lub pełniących rolę znikającego podatnika. Ostatnim ogniwem takiego łańcucha jest podmiot dokonujący eksportu głównie do krajów, z którymi utrudniona jest wymiana informacji podatkowych (np. Rosja, Ukraina).
Powyższy mechanizm przestępczy w zasadzie pozostaje cały czas niezmieniony (może ulegać jedynie modyfikacjom), zmieniają się natomiast towary stanowiące przedmiot fikcyjnych faktur. Z przeprowadzonych dotychczas przez urzędy kontroli skarbowej postępowań kontrolnych wynika, iż przedmiotem fikcyjnych faktur wykorzystywanych w procederze wyłudzania zwrotu podatku VAT z tytułu eksportu są np.: złom, tekstylia, płyty CD z programem do interaktywnej nauki języka obcego, telefony komórkowe, elektronika itp.
Z kolei fikcyjne faktury, których przedmiotem są usługi np. budowlane, czy też usługi niematerialne, takie jak marketingowe, doradcze, reklamowe, informatyczne, są najczęściej nabywane przez przedsiębiorców w celu zmniejszenia zobowiązań w VAT (poprzez odliczenie podatku naliczonego wynikającego z tych faktur) i poprzez zwiększenie kosztów uzyskania przychodu a tym samym zmniejszenie dochodu podlegającego opodatkowaniu.
Fikcyjne faktury wystawiane są w większości przez osoby, które zarejestrowały działalność gospodarczą, ale faktycznie jej nie prowadziły. W wielu przypadkach składały nawet deklaracje podatkowe do urzędu skarbowego nie wykazując jednakże zobowiązania podatkowego do wpłaty, a jeśli tak, to w niewielkiej wysokości.
Za wystawienie fikcyjnej faktury pobierały od jej nabywcy swoistego rodzaju wynagrodzenie w wysokości 3-10 % wartości faktury. Zdarzały się również przypadki, gdy fikcyjne faktury były wystawiane przez podmioty faktycznie prowadzące działalność gospodarczą, ale wykazujące stratę w podatku dochodowym a w podatku VAT kwoty do przeniesienia na następne miesiące.
Przerzucanie dochodów do podmiotów powiązanych
Podmioty gospodarcze, zarówno firmy lokalne jak i ponadnarodowe koncerny, dokładają starań aby stworzona struktura działalności, zawierane transakcje, przejęcia, finansowanie czy dystrybucja nadwyżek gotówkowych przynosiły oszczędności podatkowe.
Prowadzona przez nie strategia optymalizacji podatkowej nie zawsze jest zgodna z obowiązującym prawem podatkowym. Dotychczasowe doświadczenia nie dają możliwości określenia skali zjawiska, jednakże ustalenia z kontroli wskazują, że działania te naraziły Skarb Państwa na straty znacznej wysokości.
W związku z tym, działania kontroli skarbowej są skierowane na kontrole:
- oddziałów zagranicznych osób prawnych zarejestrowanych na terytorium Polski pod kątem uznania ich za zakład w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych lub na podstawie odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, a następnie jeśli oddział spełnia kryteria zakładu, zweryfikowania czy dochód przypisany do zakładu w Polsce został ustalony tak, jakby transakcja odbywała się między niezależnymi podmiotami,
- podatników, którzy wykazują dochód zwolniony uzyskany ze źródeł położonych za granicą pod kątem, czy faktycznie spełnia on warunki zwolnienia lub czy podmioty uzyskując zasadnie dochód wolny od podatku wliczają do przychodów i kosztów kwoty związane z nabyciem i zbyciem przedmiotu transakcji (np. papierów wartościowych, udziałów).
- podatników rozliczających się na zasadach ogólnych, dokonujących przerzucania dochodów na podatników korzystających ze zryczałtowanych form opodatkowania.
Ujawniony dotychczas mechanizm działania polegał na zorganizowaniu sprzedaży w ten sposób, że podmiot opodatkowany na zasadach ogólnych wykazywał jedynie część uzyskiwanych dochodów, od której płacony był podatek na zasadach ogólnych.
Pozostała część dochodu była przerzucana do tworzonych corocznie podmiotów, działających w ścisłym związku z producentem, które korzystały ze zryczałtowanej formy opodatkowania.
Z początkiem nowego roku podatkowego powstawał nowy podmiot, który ze względu na wielkość osiąganych przychodów (w ciągu roku przekraczany był próg dozwolony przez ustawę) likwidował swoją działalność z końcem roku.
Ujawnianie i zwalczanie szarej strefy – małe firmy na celowniku
Z badań wynika, że najwięcej dochodów ukrywają małe podmioty gospodarcze, prowadzące księgowość w formie uproszczonej oraz nieobjęte sprawozdawczością statystyczną.
Dochody te uzyskiwane są poprzez zaniżanie faktycznych przychodów, zawyżanie kosztów a w efekcie zaniżanie podstawy opodatkowania, zatrudnianie pracowników na czarno lub ukrywanie faktycznych rozmiarów importu poprzez przedstawianie fałszywych faktur, czy też korupcję pracowników administracji.
Ponadto są to podmioty w ogóle niezarejestrowane, prowadzące działalność gospodarczą (handlową, rzemieślniczą, usługi mieszkaniowe, korepetycje itp.). Zdaniem specjalistów, ok. 20 % strat budżetowych wynika z działalności podmiotów niezarejestrowanych, zaś aż 80 % z nieewidencjonowanej działalności podmiotów legalnie działających.
Kontrolą zostaną objęci szczególnie ci podatnicy, którzy świadomie uchylają się od płacenia podatków, np. uciekających od odpowiedzialności majątkowej poprzez likwidację działalności i ukrywanie majątku.
Doświadczenie wskazuje, iż należy brać pod uwagę również podatników, którzy korzystają ze zryczałtowanych form opodatkowania i wykazują stosunkowo niewielkie przychody. Świadczą o tym chociażby wyniki kontroli koordynowanej usług pogrzebowych, w wyniku której ustalono że podmioty nie zadeklarowały do opodatkowania ok. 40% swoich obrotów.
Ograniczeniu szarej strefy służą również kontrole podatników prowadzących działalność sezonową (np. punkty gastronomiczne w miesiącach letnich nad morzem). Z praktyki wynika, iż cześć z nich stanowią podmioty w ogóle nie zarejestrowane lub zaniżające przychody poprzez nie ewidencjonowanie sprzedaży za pomocą kas fiskalnych.
Kontrolerzy mają już możliwość identyfikacji podmiotów i ich typowania do kontroli przy pomocy analitycznych narzędzi informatycznych i monitorowania Internetu. Funkcjonuje też centralny branżowy monitoring e-handlu.
Postępowania karne skarbowe
Podejmowane działania w 2009 roku mają zmierzać do efektywniejszej realizacji ustawowego celu postępowania karnego skarbowego w zakresie wyrównania uszczerbku finansowego Skarbu Państwa (art. 114§ 1 kks).
Będzie to realizowane poprzez zwrócenie uwagi na możliwości szerszego wykorzystywania w praktyce instytucji już istniejących w kodeksie karnym skarbowym np.:
- odpowiedzialność posiłkowa (art. 24 § 1 kks),
- występowanie o zwrot korzyści od osób trzecich (art. 24 § 5 kks),
- zabezpieczenie majątkowe uiszczenia uszczuplonej należności podatkowej (art. 131 § 1 kks),
- występowanie z wnioskiem o wydanie wyroku skazującego, którego uwzględnienie sąd uzależnia od uiszczenia wymagalnej należności publicznoprawnej w wyznaczonym terminie (art. 156 § 3 kks).
Równolegle będą kontynuowane dochodzenia w sprawach o czyny mniejszej wagi, jak również będą prowadzone postępowania mandatowe, stanowiące uproszczony tryb postępowania.
Oprac. Paweł Huczko
Źródło: www.mf.gov.pl