Oświadczenie spadkobiercy co do nabycia lub odrzucenia spadku powoduje, że skutki nabycia stają się bądź definitywne od chwili otwarcia spadku (chwila śmierci spadkodawcy), bądź zostają zniweczone tak, jakby nabycie to nigdy nie miało miejsca.
Odrzucenie spadku staje się korzystne dla spadkobiercy wówczas, gdy w skład spadku wchodzą głównie lub wyłącznie długi spadkowe.
Przepis art. 1020 k.c. wskazuje, że spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, traktuje się go tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Przepis wprowadza więc fikcję prawną, pozwalającą na ustalenie następstwa prawnego po zmarłym z wyłączeniem spadkobiercy odrzucającego spadek.
Poza gminą i Skarbem Państwa jako spadkobiercami ustawowymi w zasadzie każdy spadkobierca, może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Warunkiem jest posiadanie pełnej zdolność do czynności prawnych. W przypadku osób, które nie mają takiej zdolności, oświadczenie o odrzuceniu składa ich przedstawiciel za zgodą sądu opiekuńczego
Skutki prawne odrzucenia spadku kształtują się odmiennie, w zależności od tego, czy odrzucający spadek legitymuje się ustawowym albo testamentowym tytułem powołania do spadku. Odmienna sytuacja kreowana jest również w przypadku odrzucenia udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia (art. 1014 k.c.).
Odrzucenie spadku w dziedziczeniu testamentowym może powodować instytucję przyrostu lub podstawienia. Przyrost polega przy braku odmiennej woli spadkodawcy, na przeznaczeniu udziału przypadającego spadkobiercy który spadek odrzucił, pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów.
Notarialne poświadczenie dziedziczenia
Natomiast podstawienie polega na powołaniu przez testatora w testamencie określonej osoby (tzw. spadkobiercę podstawionego) na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca nie mogła lub nie chciała przyjąć spadku. Przy dziedziczeniu ustawowym w miejsce spadkobiercy, który spadek odrzucił, wstępują jego zstępni, a jeżeli zstępnych nie ma, spadek przechodzi na spadkobierców powołanych do dziedziczenia w dalszej kolejności.
Zgodnie z art 1014 k.c. przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, który temu spadkobiercy przypada z innego tytułu. Spadkobierca może odrzucić udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu, a przyjąć udział przypadający mu jako spadkobiercy powołanemu.
Klaudia Szkodzińska, aplikant radcowski
Łukasz Bernatowicz, radca prawny