Podatek od darowizn - przepisy, obowiązek podatkowy
Darowizny rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP są opodatkowane na podstawie przepisów ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn.
Zgodnie z art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych - czyli w przypadku darowizny - na obdarowanym.
Przy nabyciu w drodze darowizny obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Podstawę opodatkowania w omawianym podatku stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru (art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Kwoty wolne od podatku
W myśl art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej (kwoty wolne od podatku):
1) 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2) 7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3) 4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Podatek od darowizny - grupy podatkowe
Podatek od darowizny płaci nabywca (obdarowany). Wysokość podatku od spadków i darowizn , a także kwotę wolną od podatku ustala się (zgodnie z art. 14 ustawy o podatku od spadków i darowizn) w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. A zaliczenie do grupy podatkowej następuje w zależności od stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa obdarowanego wobec darczyńcy.
W ustawie o podatku od spadków i darowizn mamy co do zasady trzy grupy podatkowe, do których zalicza się:
W grupie I – małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
W grupie II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
W grupie III – innych nabywców.
Jest jeszcze tzw. grupa zerowa, do której należą członkowie najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha). Przynależność do tej grupy darczyńcy i obdarowanego (także spadkobiercy i spadkodawcy) oznacza, że można skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, przy spełnieniu warunków wskazanych w tym przepisie.
Jak obliczyć podatek od darowizny?
Podatek od spadków i darowizn oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według skali od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej:
- do kwoty 10.278 zł – 7%,
- dla kwot w przedziale 10.278 a 20.556 zł – 719 zł 50 gr i 9% nadwyżki ponad 10.278 zł,
- dla kwot powyżej 20.556 zł – 1644 zł 50 gr i 12% nadwyżki ponad 20.556 zł.
Zwolnienie z podatku dla najbliższej rodziny
Na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.
Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.
Darowizna od brata i bratowej a podatek
W świetle ww. przepisów jest jasne, że jeżeli darowizna jest otrzymana ze wspólnego majątku (np. wspólności ustawowej małżeńskiej) brata i bratowej, to zwolniona z podatku na podstawie ww. art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn może być tylko część tej darowizny przypadająca od brata. Natomiast część tej darowizny przypadająca od bratowej musi być opodatkowana wg. ww. przepisów tak jak inne darowizny od osób zaliczonych do II grupy podatkowej.
Tak też interpretują taką sytuację organy podatkowe. Przykładowo w interpretacji indywidualnej z 6 kwietnia 2022 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4015.17.2022.2.PB) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził:
(...) dokonanie darowizny udziału w nieruchomości przez Pani brata na Pani rzecz będzie podlegało zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn. Spełnione będą bowiem – jak wynika z przedstawionego zdarzenia przyszłego – warunki do zwolnienia. Otrzyma Pani darowiznę od najbliższego członka rodziny – brata, czyli osoby wymienionej w art. 4a ust. 1 ustawy podatku od spadków i darowizn. Ponadto, w związku z tym, że umowa darowizny nieruchomości – zgodnie z wymogiem zawartym w art. 158 Kodeksu cywilnego – powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego, dla spełnienia warunków do zwolnienia w takiej sytuacji nie będzie konieczne zgłoszenie nabycia udziału w nieruchomości właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego, co wynika z treści przywołanego powyżej art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Jak wynika z uzupełniania wniosku darczyńcą będzie również Pani bratowa. Mając zatem na uwadze przywołany przepis art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn, stwierdzić należy, że w związku z darowizną udziału w nieruchomości od Pani bratowej, zaliczać się będzie Pani do II grupy podatkowej. Darowizna od bratowej nie jest objęta zwolnieniem wynikającym z art. 4a ww. ustawy, a zatem będzie ciążył na Pani obowiązek uiszczenia podatku od spadków i darowizn z tytułu nabycia w darowiźnie udziału w nieruchomości od bratowej, na zasadach przewidzianych w ustawie dla osób należących do II grupy podatkowej. Zobowiązanie podatkowe z tego tytułu będzie ustalone przy zastosowaniu stawek podatkowych określonych w art. 15 ww. ustawy, przy uwzględnieniu kwoty wolnej od podatku, wynikającej z art. 9 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
oprac. Paweł Huczko