Marcin Sikora
doradca podatkowy, Kancelaria Sikora i Wspólnicy
Głównym zadaniem instytucji przewidującej wyłączenie pracownika organu podatkowego jest doprowadzenie do sytuacji, w której podatnik będzie miał poczucie, że postępowanie podatkowe prowadzone jest w sposób bezstronny. Możliwe jest wyłączenie pracownika organu podatkowego z mocy prawa oraz wyłączenie na wniosek bądź z urzędu.
Przyczyny wyłączenia pracownika organu podatkowego z mocy prawa określone zostały w art. 130 par. 1 Ordynacji podatkowej i są nimi przede wszystkim okoliczności związane z udziałem tego pracownika w poprzednich stadiach postępowania jako strona, świadek lub pełnomocnik oraz ze stosunkiem prawnym (a także rodzinnymi) łączącym go ze stroną. Przesłanka wyłączenia z mocy prawa zachodzi również w przypadku rozpatrywania sprawy, w której stroną jest osoba pozostająca względem pracownika w stosunku nadrzędności służbowej.
Stwierdzić trzeba, że zazwyczaj nie ma większych problemów w wykazaniu powyższych okoliczności, przestrzeganie przepisu nakazującego wyłączenie z mocy prawa tak naprawdę jest w interesie organu podatkowego, gdyż załatwienie sprawy przez pracownika podlegającemu wyłączeniu jest powodem do wznowienia postępowania zakończonego ostateczną decyzją.
Wyłączenie pracownika organu podatkowego na wniosek lub z urzędu następuje natomiast w przypadku uprawdopodobnienia innej niż powyżej wymienione okoliczności, której istnienie może wywołać wątpliwości co do bezstronności pracownika dokonującego formalne czynności w ramach postępowania podatkowego. W tym przypadku wyłączenia dokonuje bezpośredni przełożony tego pracownika. Taki bezpośredni przełożony dokonuje wyłączenia samodzielnie (z urzędu), na wniosek konkretnego pracownika, którego wyłączenie będzie dotyczyć. Możliwe jest również wyłączenie na wniosek strony postępowania podatkowego, która uprawdopodobni istnienie okoliczności wywołujących wątpliwości co do bezstronności pracownika organu podatkowego. A zatem strona postępowania nie jest zdana tylko na organ podatkowy, może również samodzielnie podejmować kroki zmierzające do wyłączenia jego pracownika.
Pamiętać należy, że uprawdopodobnienie nie jest równoznaczne z udowodnieniem. Uprawdopodobnienie jest bowiem środkiem zastępczym dowodu, a więc środkiem niedającym pewności, lecz tylko wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o jakimś fakcie. Instytucja ta nie może jednak opierać się wyłącznie na twierdzeniach zainteresowanego, powinny one zostać uwiarygodnione za pomocą dostępnych środków dowodowych, które prowadzą do uzasadnionego przypuszczenia, że określony fakt rzeczywiście miał lub ma miejsce. W przypadku opisywanej instytucji uprawdopodobnienie nie musi zmierzać do wykazania, że pracownik organu podatkowego nie będzie działał w sposób stronniczy, tylko że obiektywność jego działania może w obliczu określonych okoliczności wywoływać wątpliwości.
(MGM)