I nie są one rzadkością. Przykładowo w 2014 r. UKS w Łodzi przeprowadził łącznie 1383 kontrole krzyżowe, w tym w ramach pomocy prawnej zlecił do realizacji innym jednostkom kontroli skarbowej 308 takich czynności. Sam otrzymał 395 takich zleceń.
VAT po zmianach od 1 lipca 2015 r.
Puste faktury
Najczęściej – jak informuje Łukasz Kyć z katowickiego urzędu – przyczyną są puste faktury.
Marcin Woźny, naczelnik wydziału postępowań przygotowawczych UKS w Łodzi, tłumaczy, że przepisy uprawniają urzędy do sprawdzania nie tylko bezpośredniego kontrahenta podatnika, lecz także kolejnych z bezpośredniego łańcucha dostaw. To pozwala m.in. zwalczać proceder wyłudzania VAT przez podmioty uczestniczące w fikcyjnym obrocie towarowym. Do niedawna tego typu oszustwa występowały najczęściej w obrocie paliwem, metalami szlachetnymi i stalą. Obecnie dotyczy to większości branż, gdzie towar jest szybko zbywalny, atrakcyjny dla klientów i ma wysoką wartość jednostkową.
– Bywa jednak, że kontrola krzyżowa zmierza do polowania na kontrahentów nieświadomych oszustwa – zauważa Dariusz Malinowski, partner w KPMG w Polsce.
Dodaje, że tam, gdzie dochodzi do wyłudzeń VAT, podmiot, który nie uiścił podatku, jest najczęściej prowadzony przez słupa, a wszystkie aktywa są szybko wyprowadzane. W takiej sytuacji uwaga urzędów kieruje się w stronę nieświadomych niczego kontrahentów, którzy prowadzą rzeczywistą działalność gospodarczą i mają środki, z których można wyegzekwować należność – podkreśla ekspert.
Ulga na złe długi
Kontrole krzyżowe są prowadzone także w związku z przepisami o uldze na złe długi. Polega ona na skorygowaniu (pomniejszeniu) należnego VAT, jeżeli odbiorca podatnika nie zapłaci mu w ciągu 150 dni od dnia określonego w umowie bądź na fakturze. Podatnik, który korzysta z ulgi, składa deklarację z załącznikiem VAT-ZD, w którym wykazuje m.in. dane dłużnika. Dzięki temu fiskus dowiaduje się, kto zalega z zapłatą i weryfikuje, czy on również skorygował swój podatek – z tym że naliczony. Dłużnik ma taki obowiązek na podstawie art. 89b ust. 1 ustawy o VAT. Jeśli nie pomniejszy podatku naliczonego, to fiskus może go obciążyć sankcją w wysokości 30 proc. kwoty VAT wynikającego z nieuregulowanych faktur.
50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online
VAT-marża
Uważać muszą także podatnicy, którzy rozliczyli podatek według procedury VAT-marża. Dotyczy ona m.in. towarów używanych i dzieł sztuki. Pozwala zapłacić daninę tylko od różnicy (pomniejszonej o podatek) między kwotami sprzedaży pojazdu a jego kupna (art. 120 ust. 4 ustawy o VAT). Aby rozliczyć podatek w ten sposób, trzeba jednak spełnić warunki określone w art. 120 ust. 10 ustawy. Używany samochód musi być wcześniej nabyty od określonych podmiotów – głównie osób fizycznych niebędących podatnikami VAT, albo podmiotów, które nimi są, ale skorzystały przy sprzedaży ze zwolnienia podatkowego lub procedury VAT-marża.
Jeśli fiskus wykryje, że sprzedający był podatnikiem VAT i nie miał prawa do preferencji, to automatycznie wykluczy prawo kupującego do zastosowania procedury VAT-marża. W ten sposób dane o rozliczeniach jednego podatnika prowadzą urzędników do kontrolowania.
Przekonał się o tym niedawno przedsiębiorca, któremu urzędnicy zakwestionowali prawo do zastosowania procedury VAT-marża przy sprzedaży używanych samochodów. Skorzystali przy tym m.in. z danych zawartych w Systemie Wymiany Informacji o Podatku VAT (VIES), gdzie niemieccy kontrahenci zadeklarowali wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.
Na tej podstawie dzięki pomocy niemieckiego fiskusa ustalono, że obaj kontrahenci nie mieli prawa do zastosowania procedury VAT-marża. Przedsiębiorca odniósł połowiczne zwycięstwo przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Poznaniu. WSA orzekł 23 kwietnia 2015 r. (sygn. akt I SA/Po 882/14), że fiskus może kwestionować stosowanie VAT-marży, tylko jeśli podatnik nie ma odpowiednich dokumentów, które potwierdzałyby takie prawo, bądź mając je, wiedział lub powinien wiedzieć, że uczestniczy w nieuczciwej transakcji. Tymczasem w tej sprawie podatnik przedstawił niemieckie faktury stwierdzające, że korzystanie przez niego z preferencji jest możliwe. Nie można odmówić prawa do niej tylko na podstawie informacji otrzymanych od zagranicznej administracji podatkowej – stwierdził sąd. Wyrok jest jednak nieprawomocny.
Koszty pracy po zmianach - multipakiet: książka, program, CD, teleporadnia
Pierwsze zasiedlenie
Na kontrole krzyżowe narażają się również podatnicy, którzy uczestniczą w transakcjach związanych z nieruchomościami. – Skorzystanie z prawa do odliczenia podatku przez nabywcę może spowodować, że urząd sprawdzi w dokumentach sprzedającego status podatkowy nieruchomości – zauważa Bartosz Bogdański, doradca podatkowy i starszy manager w MDDP.
Jeżeli okaże się, że stawka VAT została zastosowana nieprawidłowo (np. minęły dwa lata od pierwszego zasiedlenia nieruchomości), to bezpośrednią konsekwencją będzie odmowa zwrotu podatku dla nabywcy nieruchomości i obciążenie go podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC).
– Podobna sytuacja może wystąpić w sytuacji, gdy sprzedający wykazał VAT, bo uznał, że poniósł wydatki na ulepszenie przekraczające 30 proc. wartości początkowej. Jeżeli jednak w toku kontroli zostaną zakwestionowane niektóre wydatki (np. zostaną uznane za wydatki remontowe), to może okazać się, że limit 30 proc. nie został przekroczony, a transakcja powinna być zwolniona z VAT. To z kolei spowoduje zakwestionowanie prawa nabywcy do odliczenia VAT i obciążenie go PCC – wylicza Bartosz Bogdański.
Też w dochodowym
Kontrole krzyżowe dotyczą nie tylko VAT. Przykładem – badanie rozliczeń producenta żywności przeprowadzana przez szczeciński UKS.
Chodziło głównie o zadeklarowane przez niego koszty podatkowe – głównie wydatki remontowe. Urzędnicy przeprowadzili również kontrolę u dostawcy podatnika – w firmie budowlanej. Ujawniono, że nie ujął on w ewidencji podatkowej wszystkich wystawionych faktur, przez co zaniżył podatek dochodowy, a także VAT. W związku z tym wszczęto wobec kontrahenta odrębne postępowanie kontrolne. ©?
Agnieszka Pokojska
Mariusz Szulc