Szczegóły zawiera ustawa o kontroli skarbowej, zgodnie z którą (art. 11a i n.) inspektorzy i pracownicy kontroli skarbowej mają m.in. prawo do:
1. legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości;
2. zatrzymywania i przeszukiwania osób oraz przeszukiwania pomieszczeń, bagażu i ładunku w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i Kodeksu karnego skarbowego.
Zatrzymanie osoby może być zastosowane tylko wówczas, gdy inne środki pozostające w dyspozycji organów kontroli skarbowej, inspektorów i pracowników są bezcelowe lub okazały się nieskuteczne.
3. zatrzymywania pojazdów i innych środków przewozowych w celu przeprowadzenia kontroli przewożonych towarów lub dokumentów przewozowych dotyczących tych towarów, a także badania towarów i pobierania ich próbek, oraz przeprowadzenia kontroli rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego;
Zatrzymanie pojazdów mechanicznych i innych środków przewozowych może być dokonywane tylko przez umundurowanych inspektorów i pracowników, znajdujących się w pobliżu oznakowanego pojazdu służbowego.
4. zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek organizacyjnych, przedsiębiorców i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa.
Polecamy: serwis VAT
Uprawnienia te przysługują inspektorom i pracownikom wyłącznie w związku z realizacją zadań ustawowych, w tym również w związku z wszczętym postępowaniem kontrolnym lub postępowaniem w sprawach o przestępstwa i wykroczenia oraz o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe.
Osobom kontrolowanym przysługuje zażalenie do Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej na zasadność lub sposób dokonania ww. czynności. Ponadto na sposób przeprowadzenia czynności z pkt 1 i 3 można złożyć zażalenie do prokuratury.
Polecamy: serwis Koszty
Inspektorzy i pracownicy są zobowiązani do wykonywania czynności służbowych w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste i majątkowe osób i przedsiębiorców, których te czynności dotyczą.
Z rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez inspektorów i pracowników kontroli skarbowej wynika, że inspektorzy i pracownicy kontroli skarbowej są uprawnieni do stosowania następujących rodzajów środków przymusu:
1) siły fizycznej stosowanej w formie chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony lub ataku,
2) indywidualnych technicznych środków i urządzeń, przeznaczonych do obezwładniania i konwojowania osób, w postaci kajdanek, prowadnic , siatek obezwładniających, pałek służbowych zwykłych, wielofunkcyjnych, teleskopowych, obezwładniających i paralizatorów elektrycznych,
3) indywidualnych chemicznych środków, przeznaczonych do obezwładniania osób, w postaci miotaczy gazu obezwładniającego,
4) technicznych środków i urządzeń, przeznaczonych do zatrzymywania oraz unieruchamiania pojazdów mechanicznych, w postaci kolczatek drogowych, pojazdów służbowych lub przedmiotów ustawianych jako odpowiednio oznakowane przeszkody oraz urządzeń służących do unieruchamiania kół pojazdów.
Wobec kobiet o widocznej ciąży, starców, osób o widocznym kalectwie oraz osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, można stosować wyłącznie siłę fizyczną w postaci chwytów obezwładniających.
Kajdanki można stosować wobec osób tymczasowo aresztowanych lub zatrzymanych, w celu udaremnienia ucieczki albo zapobieżenia czynnej napaści lub czynnemu oporowi. Kajdanki stosuje się także na polecenie sądu lub prokuratora.
Nie stosuje się kajdanek wobec osób w wieku poniżej 17 lat, z wyjątkiem nieletnich w wieku powyżej 16 lat podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu.
Kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu, a osobie zachowującej się agresywnie - z tyłu.
Pałka służbowa może być stosowana w razie:
1) odpierania czynnej napaści,
2) pokonywania czynnego oporu,
3) przeciwdziałania niszczeniu mienia.
Nie wolno stosować pałki służbowej zwykłej wobec osób stawiających bierny opór, chyba że zastosowanie siły fizycznej okazało się bezskuteczne.
Zabrania się:
1) zadawania uderzeń i pchnięć pałką służbową w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosowania na te części ciała blokady i zakładania dźwigni,
2) zadawania uderzeń rękojeścią pałki służbowej wielofunkcyjnej,
3) stosowania pałki służbowej wobec osób, w stosunku do których użyto kajdanek, prowadnic i siatek obezwładniających.
Paralizator elektryczny można stosować w przypadku:
1) odpierania czynnej napaści,
2) pokonywania czynnego oporu,
3) ujęcia osób,
4) przeciwdziałania niszczeniu mienia.
Broń palna
Jeżeli inne środki przymusu bezpośredniego okazały się niewystarczające lub ich użycie ze względu na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe, inspektor i pracownik ma prawo użycia broni palnej wyłącznie:
1) w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność własną lub innej osoby oraz w celu przeciwdziałania czynnościom zmierzającym w oczywisty sposób bezpośrednio do takiego zamachu;
2) przeciwko osobie niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu, zdrowiu lub wolności inspektora, pracownika albo innej osoby;
3) przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie i przemocą odebrać broń palną inspektorowi, pracownikowi lub innej osobie uprawnionej do posiadania broni palnej;
4) w celu odparcia niebezpiecznego, bezpośredniego i gwałtownego zamachu na obiekty administracji skarbowej;
5) w bezpośrednim pościgu za osobą, wobec której użycie broni było dopuszczalne w przypadkach określonych w pkt 1-3.
Użycie broni palnej powinno nastąpić w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę osobie, przeciwko której użyto broni, i nie może zmierzać do pozbawienia tej osoby życia ani narażać osób postronnych na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia.
W broń palną może być wyposażony, przeszkolony w zakresie związanym z jej używaniem, inspektor i pracownik zatrudniony w specjalnych wyodrębnionych komórkach kontroli skarbowej.