Faza I postępowania - wstępna, negocjacyjna
Pierwsza faza obejmuje przede wszystkim etap postępowania przygotowawczego. Takie postępowanie musi się toczyć, ponieważ tylko osoba, przeciwko której jest ono skierowane, może złożyć wniosek.
Jeżeli tak nie jest, organ procesowy powinien wszcząć postępowanie wobec sprawcy, czyli wydać i przedstawić postanowienie o postawieniu zarzutów lub przesłuchać w charakterze podejrzanego.
Wniosek jako pismo może być sporządzony przez obrońcę, obrońca może też przekazać wniosek sporządzony przez samego podejrzanego. Jeżeli podejrzany jest małoletni (nie ukończył jeszcze lat 18) wniosek ten może złożyć w jego imieniu jego przedstawiciel ustawowy.
Powinien on (zgodnie z art. 119 ustawy z dnia 6.06.1997r. kodeks postępowania karnego, Dz. U. z dnia 4 sierpnia 1997 r., dalej k.p.k.) zawierać:
1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy,
2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,
3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,
4) datę i podpis składającego pismo.
Wniosek musi być złożony do organu procesowego jeszcze przed wniesieniem wobec podejrzanego aktu oskarżenia. Należy o tym pamiętać, ponieważ jeżeli uczyni się to później, wniosek będzie bezskuteczny, nie wywrze żadnego wpływu. Nie jest także możliwe przywrócenie tego terminu.
Złożenie wniosku może nastąpić na piśmie lub ustnie - do protokołu. Do sprawcy przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego - który zgłosił wniosek o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności - stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego o podejrzanym, jeżeli przepisy rozdziału 16 k.k.s. nie stanowią inaczej.
Finansowy organ dochodzenia (Urząd Skarbowy, Urząd Celny, Inspektor Kontroli Skarbowej) jest zobowiązany przed pierwszym przesłuchaniem (po ogłoszeniu zarzutów) pouczyć sprawcę o prawie złożenia takiego wniosku.
Jakie grzywny za przewinienia skarbowe grożą w 2011 roku?
Czy warto dobrowolne poddać się odpowiedzialności karno-skarbowej?
Wniosek może być złożony także przed niefinansowym organem postępowania przygotowawczego (np. Prokurator, Policja), który ma obowiązek przekazać sprawę właściwemu finansowemu organowi postępowania przygotowawczego.
Wniosek jest oświadczeniem woli sprawcy, nie stanowi dowodu i nie oznacza przyznania się do winy.
Może się zdarzyć, że organ zwróci wniosek w celu uzupełnienia braków formalnych (np. brak podpisu czy podania danych osobowych sprawy). Należy je uzupełnić w ciągu 7 dni od dnia otrzymania zwrotu. Po upływie tego okresu wniosek stanie się bezskuteczny. Mimo to można złożyć nowy wniosek lub wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu.
Sprawca ma możliwość cofnięcia wniosku na piśmie, ustnie do protokołu lub cofnięcie może przekazać obrońca. Prawo to ograniczone jest jednak terminem- będzie to możliwe nie wcześniej niż po upływie miesiąca od złożenia wniosku, ale też stanie się prawnie niedopuszczalne po wniesieniu do sądu przez organ finansowy wniosku o zezwolenie wnioskodawcy na poddanie się odpowiedzialności.
Przeoczenie powyższych okresów nie przekreśla zupełnie możliwości rezygnacji z dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. Nieuzupełnienie braków formalnych w terminie, niewykonanie warunków brzegowych może być potraktowane jako odstąpienie od wniosku. Powinno to być dokonane z rozwagą, ponieważ powtórne złożenie wniosku nie będzie dopuszczalne.
Sprawca, mimo cofnięcia wniosku, nie otrzyma zwrotu uiszczonych należności publicznoprawnych, grzywny i kosztów procesu. Stanie się tak dlatego, że stanowią one zabezpieczenie grożących kar, środków karnych aż do momentu prawomocnego zakończenia sprawy.
W tej fazie następuje etap negocjacji przeprowadzanych pomiędzy sprawcą (gdy jest on małoletni także z jego ustawowym przedstawicielem) a organem finansowym.
Mają one doprowadzić do ustalenia wspólnego stanowiska co do warunków, na jakich wystąpią do sądu o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (m.in. wysokość kary grzywny, zakres przepadku przedmiotów, gdy nie jest on obowiązkowy, czasu, rodzaju i sposobu realizacji obowiązków sprawcy, od spełnienia których organ uzależnia swoje wystąpienie do sądu) a także wskazujących na istnienie podstaw jego odpowiedzialności w stopniu pozwalającym na wniesienie oskarżenia.
Po prawomocnej odmowie wystąpienia do sądu z wnioskiem organ finansowy powinien:
- sporządzić i wnieść akt oskarżenia stosownie do wymogów art. 155 § 1 i 2 k.k.s.
- umorzyć proces
- wystąpić do sądu o umorzenie procesu i zastosowanie środka zabezpieczającego, jeżeli z tych powodów nieuwzględniono wniosku.
Fazę negocjacyjną przed finansowym organem postępowania przygotowawczego kończy wniesienie przez ten organ do sądu rejonowego (właściwego miejscowo) wniosku o udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo postanowienie organu finansowego odmawiające wniesienia takiego wniosku (na które służy zażalenie do organu nadrzędnego w zawitym terminie 7 dni od doręczenia postanowienia, za pośrednictwem organu, który je wydał).
Odmowa może wynikać np. z przekonania organu, że sprawca powinien ponieść surowsze konsekwencje prawne lub nie wyraził zgody na żądania organu. Gdy zażalenie nie zostanie uwzględnione (podobnie jak przy cofnięciu wniosku), kwoty wpłacone przez sprawcę tytułem grzywny i kosztów procesu zatrzymuje się.
Termin zawity to termin, w którym konieczne jest podjęcie danej czynności, dla której jest on ustanowiony; przekroczenie terminu powoduje brak możliwości dokonania tej czynności po tym terminie. W określonych sytuacjach można wnieść wniosek o przywrócenie terminu.
II Faza - postępowanie przed sądem
Wniosek organu o udzielenie sprawcy przez sąd zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności kierowany jest do sądu zamiast aktu oskarżenia. Ma to miejsce w sytuacji, gdy zaistnieją wszystkie przesłanki pozytywne a nie wystąpią negatywne.
Wniosek powinien zawierać dane osobowe sprawcy, opis czynu i jego kwalifikację, podanie sądu właściwego do rozpoznania wniosku, dokładne określenie wykonanych przez sprawcę czynności wskazanych w art. 143 k.k.s., stanowiących warunki dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, uzasadnienie.
Poza wyżej wymienionym warunkami należy wykazać, że złożenie wniosku jest uzasadnione. Chodzi tutaj o podanie okoliczności wskazujących, że ze względu na szkodliwość społeczną czynu oraz stopień winy i cele kary- poniesienie przez sprawcę kar, w rozmiarach ustalonych z nim w toku negocjacji, będzie wystarczającą reakcją na jego czyn.
Wraz z wnioskiem, sprawca musi przedłożyć dowód uregulowania należności (możliwe jest, że będzie musiał dokonać dopłaty w toku negocjacji, jeżeli wpłata już dokonana w nie pokrywa w pełni uszczuplonej należności (np. niezapłaconego podatku); sam ten fakt- poza ustaleniem terminu dopłaty- nie jest omawiany w czasie negocjacji).
W przypadku grzywny organ może żądać dopłat ponad kwotę uiszczoną przy składaniu wniosku. Cała kwota może sięgać połowy sumy, która odpowiada górnej granicy grzywny za dane przestępstwo lub wykroczenie skarbowe (przy wykroczeniach górna granica grzywny stanowi 20-krotność minimalnego wynagrodzenia zatem może to być łącznie kwota równa 10-krotności minimalnego wynagrodzenia; przy przestępstwach skarbowych organ powinien najpierw ustalić wysokość stawki dziennej obowiązującej przy danej karze).
Następnie organ przesyła sądowi akta sprawy wraz z załącznikami oraz powiadamia o tym sprawcę (także jego przedstawiciela ustawowego). Sąd o zezwoleniu na przyjęcie wniosku niezwłocznie orzeka na posiedzeniu. Wydaje stosowny wyrok. W posiedzeniu sądu może uczestniczyć:
- przedstawiciel organu finansowego, który złożył wniosek (jest to jego obowiązek tylko wtedy, gdy zarządzi tak prezes sądu lub sąd) ;
- sprawca i jego obrońca (gdy sprawca jest niepełnoletni - przedstawiciel ustawowy).
Posiedzenie odbywa się także wtedy, jeżeli, mimo prawidłowego zawiadomienia o posiedzeniu, któraś z osób nie wstawi się i nie usprawiedliwi swojej nieobecności.
Sąd może wydać następujące rozstrzygnięcia:
- wyrok, w którym zezwala na uwzględnienie wniosku oraz orzeka karę grzywny (kwotę uiszczoną już przez sprawcę po uzgodnieniu z organem finansowym) oraz przepadek przedmiotów w granicach, w jakich sprawca wyraził uprzednio zgodę; wyrok może być wydany jeśli wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego nie budzą wątpliwości oraz warunki z art.143 k.k.s. zostały spełnione.
- postanowienie, na podstawie którego zwraca sprawę organowi finansowemu, gdy uzna, że brak jest podstaw do takiego rozstrzygnięcia; nie jest ono zaskarżalne.
Wyrok można zaskarżyć. Jednak sąd uchyli lub zmieni wyrok tylko wtedy, gdy zajdą wskazane warunki:
- sąd orzekł tytułem kary grzywny kwotę wyższą niż uiszczona przez sprawcę,
- sąd orzekł przepadek przedmiotów lub obowiązek uiszczenia ich równowartości pieniężnej w zakresie nieobjętym zgodą sprawcy.
Tak czy inaczej wyrok sądu wydany na skutek wniosku o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie będzie skutkować zapisaniem naszych danych osobowych w Krajowym Rejestrze Karnym. Również ponowne popełnienie wykroczenia/przestępstwa skarbowego po takim wyroku nie będzie traktowane jako działanie w warunkach recydywy.
Podstawa prawna: art. 17-18 oraz 143-149 ustawy z 10 września 1999 r. kodeks karny skarbowy (Dziennik Ustaw 1999 Nr 83 poz. 930 ze zmianami).