Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego zapadła na skutek pytania prawnego, jakie zadał jeden ze składów orzekających NSA w sprawie dotyczącej spółki HJ Heinz. Chodziło o premie pieniężne udzielane przez podatników kontrahentom za zrobienie zakupów o określonej wielkości lub za terminową zapłatę za kupowane towary i usługi.
Powodem pytania prawnego do NSA były rozbieżności w ocenie skutków podatkowych takich premii. Według pierwszego podejścia udzielenie kontrahentowi premii pieniężnej nie jest opodatkowane VAT i powinno być dokumentowane wystawieniem jedynie noty korygującej. Zgodnie z takim poglądem premia pieniężna nie jest rabatem obniżającym podstawę opodatkowania, bo nie można przyporządkować jej do konkretnej dostawy towarów, ani nie można jej uznać za świadczenie usługi.
Ponadto o tym, czy motywacyjne wynagrodzenie dla kontrahenta jest premią pieniężną czy rabatem, powinna decydować przyjęta przez podatnika strategia gospodarcza. Tak uznał NSA m.in. w wyrokach z 24 kwietnia 2011 r. (sygn. I FSK 432/10), z 31 sierpnia 2011 r. (sygn. I FSK 1202/10) i z 7 kwietnia 2011 r. (sygn. I FSK 630/10).
Drugie podejście, prezentowane dotąd głównie przez organy podatkowe, sprowadza się do tego, że premię pieniężną należy traktować jak rabat obniżający podstawę opodatkowania VAT, a podatnicy udzielający premii powinni wystawiać faktury korygujące obrót.
Podczas rozprawy 25 czerwca br. przedstawiciele Ministerstwa Finansów przypomnieli, że ani w polskich, ani w unijnych przepisach nie ma definicji rabatu. Podkreślili także, że rabat w swoim znaczeniu gospodarczym nie różni się niczym od premii pieniężnej, skoro jego celem jest zmotywowanie kontrahenta do dalszego robienia interesów z podatnikiem udzielającym premii. Ponadto premia nie jest niczym innym, jak zwrotem części wcześniej zapłaconego wynagrodzenia i bezspornie da się powiązać z dokonanymi dostawami towarów - mówili pełnomocnicy MF.
Przekonywali, że podatnicy udzielający premii pieniężnych powinni wystawiać zbiorcze faktury korygujące, a ewentualne błędy w ich wystawianiu powinny być karane na podstawie art. 108 ustawy o VAT. Przepis ten mówi, że podatek należny powinno się zapłacić od każdej wystawionej faktury, a przepis ten stosuje się odpowiednio także, gdy podatnik wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku wyższą od kwoty podatku należnego.
W uchwale z dnia 25 czerwca 2012 r. (sygn. II FPS 2/12) Naczelny Sąd Administracyjny zgodził się z resortem finansów, że udzielenie premii pieniężnej powinno być traktowane jak rabat obniżający podstawę opodatkowania w VAT i powinno być dokumentowane wystawieniem faktury korygującej.
Sąd podkreślił jednak, że wbrew twierdzeniom ministerstwa brak jest w ustawie o VAT przepisów, na podstawie których można by karać podatników, którzy nie skorygują obrotu i faktury VAT z tytułu udzielenia premii pieniężnej. NSA zasugerował obecnym na sali przedstawicielom Ministerstwa Finansów, by ewentualnie podjąć prace legislacyjne w tym zakresie.
Zdaniem Marii Kukawskiej, eksperta podatkowego kancelarii Stone & Feather Tax Advisory, stanowisko NSA oznacza, że kupujący zawyżali we wcześniejszych rozliczeniach podatek naliczony, a sprzedawcy zawyżali obrót i podatek należny.