Artykuł 89 a i 89 b ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, tekst ujednolicony) to jeden z przepisów, który mimo nowelizacji z początkiem bieżącego roku wciąż budzi wątpliwości co do tego czy jest bardziej przyjazny wierzycielom.
Niewątpliwie istnieją warunki, które należy spełnić, by móc z ulgi na złe długi skorzystać. Mianowicie:
1. dostawa towaru lub świadczenie usług musi być dokonana na rzecz czynnego podatnika, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
2. na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty:
a. wierzyciel i dłużnik muszą być podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni;
b. dłużnik nie może być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
3. od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie mogą upłynąć dwa lata, licząc od końca roku w którym została wystawiona;
4. nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, czyli korekta należnego podatku musi nastąpić w terminie 150 dni.
Zmianie uległo zniesienie obowiązku skutecznego powiadamiania dłużnika o chęci korekty, ale także możliwości korekty nie tylko należnego podatku, ale też podstawy opodatkowania. Został skrócony również czas kiedy ta korekta musi nastąpić ze 180 do 150 dni.
W praktyce, czyli w obrocie gospodarczym wygląda to bardzo różnie. Wierzyciel często nie korzysta z możliwości korekty i odzyskania odprowadzonego podatku, podobnie jak i dłużnik, który nie uregulował należności, nie złożył korekty deklaracji podatkowej VAT i nie odprowadził naliczonego w niej podatku do urzędu skarbowego, pomimo, iż grozi mu kara 30% podatku wynikającego z niezapłaconych faktur. Teoretycznie, jeśli wierzyciel skoryguje deklaracje, dłużnik wówczas traci prawo odliczenia podatku. Powyższe miało być dla dłużnika dodatkowym batem dyscyplinującym jego, a przy okazji rynek wierzytelności, jednak brak konsekwencji ze strony organów skarbowych wciąż powoduje brak odpowiedzialności za zaniechanie obowiązkowych czynności.
Wierzytelności nieściągalne a VAT
Zmiany w VAT 2013 r. - odpowiedzi MF na najczęściej zadawane pytania
Jest wielu przeciwników tego przepisu uważających, że służy nie wierzycielowi tylko fiskusowi, gdyż z kary nałożonej na dłużnika, wierzyciel nie ma żadnej korzyści. Co więcej pomimo nowelizacji przepisów, które pozornie sprzyjają wierzycielowi i kar, które ponosi dłużnik, efekt finalny jest taki, że wierzyciel wciąż boryka się z niezapłaconymi należnościami. Dlatego warto byłoby wnieść kilka poprawek przede wszystkim po to, by regulacje działały symetrycznie na obydwie strony transakcji, a ostatecznie wartość niezapłaconych należności malała.