RADA
Jeżeli w wyniku korekty nie zmienia się wartość należności wykazana na fakturze pierwotnej, korekta nie zawsze jest konieczna. Może to dotyczyć wyłącznie przypadków, gdy wykazano w niej błędną nazwę nabywcy lub usługi, lub innych istotnych informacji na fakturze. Przepis nakładający obowiązek posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej został uznany za niekonstytucyjny, jednak z utratą mocy jego obowiązywania do 17 grudnia 2008 r. Mimo że określony w nim obowiązek istnieje, również sądy uznają, że w takim przypadku nie ma obowiązku posiadania potwierdzenia odbioru faktury.
UZASADNIENIE
Szczególna procedura opodatkowania usług turystycznych od marży (w określonych sytuacjach) ma również konsekwencje w ich dokumentowaniu. Zgodnie z art. 119 ust. 10 ustawy o VAT faktury dokumentujące usługi turystyczne, w przypadku których podstawą opodatkowania jest kwota marży, nie określają kwoty podatku. Jest ona dokumentem znacznie uproszczonym w porównaniu ze zwykłą fakturą VAT, nie zawiera ponadto takich danych, jak: cena jednostkowa usługi netto, wartość sprzedaży netto, stawka podatku, suma wartości sprzedaży z podziałem na stawki. Z tego też powodu nie stanowi ona podstawy do odliczenia VAT u nabywcy tych usług.
Zarówno regulacje ustawy o VAT, jak i rozporządzeń wykonawczych nie określają odrębnych zasad korygowania faktur VAT marża. Wynika z tego, że do ich wystawiania mają zastosowanie te same zasady co do innych faktur funkcjonujących w obrocie gospodarczym, określone w § 16 i 17 rozporządzenia w sprawie faktur. Szczególny charakter faktury VAT marża wskazuje na to, że w zasadzie przywołane regulacje mogą mieć do niej zastosowanie tylko w sporadycznych sytuacjach. Z pewnością obowiązek jej skorygowania nie będzie miał związku z błędnym określeniem stawki czy kwoty podatku należnego. Nie oznacza to jednak, że obowiązek jej wystawienia nie może powstać. Szczególnie dotyczyć to będzie udzielania rabatów mających wpływ na zmniejszenie wykazanej uprzednio w fakturze pierwotnej kwoty należności (np. udzielenie prowizji za zakup usług turystycznych, zwrotu należności w wyniku uznanych reklamacji) czy też pomyłki w jakiejkolwiek innej pozycji faktury. Może się bowiem zdarzyć, że firma w pierwotnej fakturze wykaże błędną nazwę nabywcy faktury lub błędną nazwę świadczonej usługi. Mimo że korekta nie będzie miała wpływu na wartość faktury, a szczególnie na kwotę podatku należnego, jej wystawienie jest jak najbardziej uzasadnione.
Jeżeli natomiast w wyniku korekty zmianie ulega tylko kwota marży, a nie kwota do wpłaty, nie ma podstaw do jej wystawienia, gdyż nie ulega zmianie żadna pozycja faktury. W takiej sytuacji firma powinna dokonać tej korekty we własnym zakresie poprzez złożenie deklaracji korygującej za okres rozliczeniowy, w którym powstał obowiązek podatkowy od usługi.
Odnośnie do odpowiedzi na drugą część pytania należy przede wszystkim stwierdzić, że kwestia prawa do obniżenia kwoty podatku należnego z wystawionej faktury korygującej, pod warunkiem uzyskania potwierdzenia odbioru tej faktury przez nabywcę, jest od dawna kontrowersyjna, mimo że obowiązek ten wynika wprost z regulacji przepisu § 16 ust. 4 rozporządzenia w sprawie faktur. Zgodnie z jego brzmieniem sprzedawca obowiązany jest posiadać potwierdzenie faktury korygującej przez nabywcę (z pewnymi wyłączeniami). Potwierdzenie to stanowi podstawę do obniżenia kwoty podatku należnego w rozliczeniu za miesiąc (lub kwartał), w którym sprzedawca otrzymał to potwierdzenie.
Organy skarbowe wymagają spełnienia tego obowiązku, a w przypadku jego braku konsekwentnie kwestionują prawo zmniejszenia podatku należnego również obecnie, mimo że problem ten był niejednokrotnie przedmiotem sporu rozpatrywanego przez sądownictwo, które tego stanowiska nie podzielało (w szczególnie WSA w Warszawie), co zostało potwierdzone również licznymi wyrokami uchylającymi decyzje organów skarbowych. Stanowisko takie potwierdzały natomiast wydawane przez organy skarbowe interpretacje podatkowe na indywidualne zapytania podatników.
W wyroku z 17 sierpnia 2005 r. (sygn. akt III SA/Wa 471/2005) WSA w Warszawie stwierdził, że Minister Finansów nie mógł uzależnić prawa do obniżenia VAT od posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej. Wyraził również opinię, że określenie tego warunku w rozporządzeniu jest niezgodne z konstytucją. W rezultacie uznał, że podatnik, który udzielił rabatów, może pomniejszyć swój VAT należny także wówczas, gdy odbiorca nie potwierdził odbioru faktur korygujących.
Podobnie uznał WSA w Warszawie:
• w wyroku z 14 września 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 1121/07. Jego zdaniem potwierdzenie odbioru faktury korygującej nie jest warunkiem koniecznym do spełnienia, aby można było pomniejszyć podstawę opodatkowania, a tym samym podatek należny VAT, oraz
• w wyroku z 26 lipca 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 804/07, w którym zasygnalizował ponownie niekonstytucyjność omawianego przepisu i stwierdził wprost, że przepis § 16 ust. 4 wspomnianego rozporządzenia wykonawczego z 2005 r. jest niezgodny z Konstytucją RP w zakresie, w jakim uzależnia prawo do obniżenia obrotu w przypadku wystawienia faktury korygującej od posiadania potwierdzenia odbioru tej faktury. Ponadto sędziowie wydający ten wyrok stwierdzili, że co prawda niezgodność przepisów z konstytucją stwierdza Trybunał Konstytucyjny, ale każdy sędzia jest niezawisły i podlega jedynie konstytucji oraz ustawom, więc może nie brać przy orzekaniu pod uwagę przepisów, które uznaje za niekonstytucyjne.
Decydujące znaczenie w omawianej sprawie ma jednak wydany w dniu 11 grudnia 2007 r. wyrok Trybunału Konstytucyjnego o sygn. akt U 6/06, w którym orzekł, że § 16 ust. 4 zdanie drugie rozporządzenia w sprawie faktur w zakresie, w jakim uzależnia prawo do obniżenia obrotu w przypadku wystawienia faktury korygującej od posiadania potwierdzenia odbioru tej faktury, jest niezgodny z art. 29 ust. 4 ustawy o VAT oraz z art. 92 ust. 1 i z art. 217 Konstytucji RP. W uzasadnieniu zwrócił uwagę m.in. na to, że zaskarżony przepis rozporządzenia wykonawczego, wprowadzając dodatkowy warunek materialnoprawny, od którego zależy możliwość odliczenia podatku, modyfikuje na niekorzyść podatnika podstawę opodatkowania ze względu na okoliczności, na które podatnik sprzedawca nie ma wpływu. W praktyce zaskarżony przepis nie formułuje wyłącznie samego obowiązku posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej, ale jego posiadanie stanowi podstawę do skorygowania podatku. Przepis § 16 ust. 4 rozporządzenia określa zatem jeden z istotnych elementów stanu podatkowego, co - zgodnie z konstytucją - zastrzeżone jest dla materii ustawowej.
Przepis został wprawdzie uznany za niekonstytucyjny, jednak utratę jego mocy obowiązującej przesunięto o dwanaście miesięcy, poczynając od daty publikacji orzeczenia w Dzienniku Ustaw, tj. od dnia 18 grudnia 2007 r., w celu ustanowienia nowych przepisów zapewniających kontrolę prawidłowości rozliczeń podatku od towarów i usług. Trybunał wskazał również na celowość przeniesienia stosownych zapisów z rozporządzenia wykonawczego do ustawy - a to wymaga czasu.
W świetle powyższego wydaje się, że mimo jego dalszego funkcjonowania w prawie podatkowym, organy skarbowe nie będą obecnie zbyt rygorystycznie respektowały określonego w nim warunku zmniejszenia kwoty podatku należnego z wystawionej faktury korygującej.
• art. 119 ust. 10 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1382
• § 16 i 17 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 95, poz. 798; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 102, poz. 860
Mariusz Darecki
ekspert w zakresie VAT