RADA
Wykazanie daty sprzedaży na fakturze jest obowiązkowe. W przypadku świadczenia usług transportowych za datę sprzedaży należy uznać dzień wykonania tej usługi. Nie zawsze będzie to jednak dzień odebrania przesyłki przez odbiorcę. W przypadku sprzedaży towarów za dzień dokonania sprzedaży dostawca powinien przyjąć dzień przeniesienia na kupującego prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Szczegółowy sposób ustalania daty sprzedaży w uzasadnieniu.
UZASADNIENIE
Jedną z informacji obligatoryjnych, bez której faktura VAT obarczona jest wadą formalną, jest data sprzedaży. Dokładniej rzecz biorąc - na fakturze należy podać dzień, miesiąc i rok dokonania sprzedaży lub tylko miesiąc i rok dokonania sprzedaży w przypadku sprzedaży o charakterze ciągłym (§ 9 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie faktur).
Dlatego należy zdefiniować pojęcie sprzedaży. Sprzedażą są: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Przez datę sprzedaży należy wobec tego uznawać datę zrealizowania jednej z wyżej wymienionych czynności.
Data sprzedaży towarów
W przypadku obrotu towarowego, a mianowicie: odpłatnej dostawy towarów, wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów i eksportu towarów, datą sprzedaży jest data przeniesienia prawa do rozporządzania rzeczą jak właściciel na nabywcę. Jeżeli strony we wzajemnych umowach nie ustalą indywidualnie, jakie czynności muszą być wykonane przez sprzedawcę, aby uznać, że doszło do skutecznej sprzedaży, dostawca w zależności od okoliczności przyjmuje jedną z zasad:
1) in loco magazyn dostawcy - za dzień sprzedaży dostawca przyjmuje dzień wydania towaru z magazynu, jeżeli na podstawie zawartej umowy nie ponosi kosztów transportu,
2) in franco magazyn odbiorcy - za dzień sprzedaży dostawca przyjmuje dzień dostarczenia towaru w umówionym miejscu i czasie, jeżeli sprzedawca ponosi koszty transportu, przy czym wykorzystuje własny środek transportu,
3) dzień powierzenia towaru przewoźnikowi dostawca uznaje za dzień sprzedaży, jeżeli ponosi koszty dostawy, ale korzysta z usług przewoźnika.
Oczywiście strony umowy, indywidualnie kształtując warunki dostaw, w szczególności w obrocie towarowym międzynarodowym, mogą się posługiwać gotowymi schematami/kodami według Incoterms 2000 (m.in. np. EXW, FCA, CIF, CIP, DAF, DDU, DDP).
WAŻNE!
Określenie dnia, w którym ryzyko utraty rzeczy przechodzi na nabywcę, można utożsamiać z dniem, w którym nabywca towaru nabywa prawo do rozporządzania nim jak właściciel. Jest to data sprzedaży.
Data sprzedaży przy świadczeniu usług
Zdecydowanie trudniejszym zadaniem jest ustalenie daty sprzedaży w przypadku świadczenia usług, w szczególności niematerialnych. W tym przypadku data wyświadczenia usługi jest datą sprzedaży. Dlatego decydujące jest prawidłowe ustalenie momentu wykonania usługi. Przy czym należy zauważyć, że nie ma ustawowej definicji ani daty sprzedaży, ani momentu wykonania usługi. Moment wykonania usługi jest często ustalany w oparciu o moment realizacji poszczególnych elementów umów, w których kontrahenci zastrzegają sobie, w jaki sposób dojdzie do realizacji i finalizacji usługi (przygotowanie i przesłanie dokumentacji, sporządzenie i podpisanie protokołu odbioru itp.).
„O tym, czy dana usługa została faktycznie wykonana, decyduje jej charakter. O charakterze i o dacie jej wykonania decydują strony umowy cywilnoprawnej, z wyjątkiem sytuacji, gdy moment ten określa powszechnie obowiązujący przepis prawa regulujący zasady wykonywania danego rodzaju usług” (wyrok NSA z 5 lutego 2002 r., sygn. akt I SA/Wr 1586/97).
Aby ustalić dzień wykonania usługi, świadczący usługę musi:
1) przede wszystkim odwołać się do treści zawartej umowy; wykonanie wszystkich zobowiązań wynikających z umowy oznacza wykonanie usługi po stronie usługodawcy. Strony powinny precyzyjnie ustalać warunki wykonania umowy;
2) w przypadku braku umów ustalać w oparciu o okoliczności faktyczne, potwierdzone dowodami (np. podpisany odbiór przesyłki jest dowodem zrealizowania usługi kurierskiej).
Przy ustalaniu momentu wykonania usługi transportowej należy się odwołać do przepisów prawa cywilnego. Zgodnie z Kodeksem cywilnym przewoźnik powinien zawiadomić niezwłocznie odbiorcę o nadejściu do miejsca przeznaczenia przesyłki. Odbiorca, po otrzymaniu informacji o nadejściu przesyłki do miejsca przeznaczenia, może w imieniu własnym wykonać wszelkie prawa wynikające z umowy przewozu, jeżeli jednocześnie wykona zobowiązania wynikające z tej umowy. Przyjmując przesyłkę i list przewozowy, odbiorca zobowiązuje się do zapłaty przewoźnikowi oznaczonych w liście przewozowym należności. Dlatego w przypadku odebrania przesyłki ten dzień będzie momentem wykonania usługi.
Przykład
W dniu 12 marca przewoźnik dostarczył odbiorcy przesyłkę. Z umowy zawartej pomiędzy dostawcą a nabywcą towaru wynikało, że to nabywca ma ponieść koszty transportu. Jednak to dostawca towaru nabył usługę transportową (koszty nabytej w imieniu własnym, ale na rzecz nabywcy towaru będą refakturowane). Potwierdzenie odbioru przesyłki przez odbiorcę na liście przewozowym (np. CMR) oznacza moment wykonania usługi i datę sprzedaży.
Jeżeli jednak odbiorca odmawia przyjęcia przesyłki albo z innych przyczyn nie można jej doręczyć, przewoźnik powinien niezwłocznie zawiadomić o tym wysyłającego. Jeżeli wysyłający nie nadeśle w odpowiednim czasie wskazówek, przewoźnik powinien oddać przesyłkę na przechowanie lub zabezpieczyć ją, zawiadamiając o tym wysyłającego i odbiorcę. Z przepisu tego należy wnioskować, że jeżeli doręczenie przesyłki z różnych przyczyn nie jest możliwe, to za dzień wykonania usługi należy uważać dzień, w którym przewoźnik wykona wszystkie wskazówki wysyłającego odnośnie do postępowania z przedmiotem transportu. Za co oczywiście, jeżeli jest to uzasadnione, może żądać podwyższenia wynagrodzenia lub refakturować zakupioną usługę na wysyłającego, np. „hotel dla rzeczy”, wynajęcie magazynu itd. Gdy takich wskazówek brak, za dzień wykonania usługi należy uważać dzień zawiadomienia wysyłającego i odbiorcy o oddaniu przesyłki na przechowanie lub dzień zawiadomienia o innych sposobie zabezpieczenia przesyłki (czasem charakter wysyłki tego wymaga - szybko psujące się produkty, żywiec). Przewoźnik odpowiada za przesyłkę od chwili jej przyjęcia do przewozu aż do chwili wydania odbiorcy.
Przykład
W dniu 12 marca przewoźnik dostarczył przesyłkę pod wskazany w liście przewozowym adres. Niestety okazało się, że z powodu remontów dróg dojazd do miejsca docelowego pojazdem o masie pow. 1,5 ton nie jest możliwy. Po kontakcie telefonicznym z wysyłającym ustalono, aby towar dostarczyć do jednego z magazynów oddziału, położonego 5 km od miejsca docelowego. Dostarczenie przesyłki do tego miejsca powoduje, że usługa została wykonana.
Co najważniejsze, dla podatkowego rozliczenia usług transportowych istotne jest rozdzielenie pojęć momentu wykonania usługi od momentu powstania obowiązku podatkowego lub momentu, w którym możemy lub musimy wystawić fakturę VAT dla jej udokumentowania. W przypadku usług transportu osób i ładunków kolejami, taborem samochodowym, statkami pełnomorskimi, środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej, promami, samolotami i śmigłowcami, obowiązek podatkowy powstaje w dniu otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia, licząc od dnia wykonania usługi (art. 19 ust. 13 pkt 2 ustawy o VAT). Jak z powyższego widać, ustalenie momentu wykonania usługi jest istotne. Jeżeli bowiem w ciągu 30 dni od dnia wykonania usługi otrzymamy całość lub część ceny, to w tym dniu i w tej kwocie powstanie obowiązek podatkowy. Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia wykonania usługi nie otrzymamy wynagrodzenia w całości lub w części, to 30 dnia od dnia wykonania usługi powstanie u nas obowiązek podatkowy w wysokości kwoty należnej, a nieotrzymanej z tytułu wykonanej usługi transportowej.
Przykład
Stwierdzono, że usługa transportowa została wykonana 12 marca. Usługodawca w tym dniu może wystawić fakturę, może też czekać na wystawienie faktury do 11 kwietnia, chyba że przed tym terminem otrzyma całość lub część zapłaty wynikającej z umowy. W dniu otrzymania chociażby części należności po wykonaniu usługi musi wystawić fakturę na tę kwotę. Obowiązek podatkowy w VAT powstaje w dniu otrzymania zapłaty. Jeżeli takiej zapłaty przewoźnik nie otrzyma, to i tak musi odprowadzić VAT należny z tego tytułu za kwiecień w deklaracji składanej do 25 maja.
Dla udokumentowania usługi transportowej fakturę należy wystawić nie później niż w dniu, w którym powstaje obowiązek podatkowy, nie wcześniej jednak niż 30 dni przed powstaniem obowiązku podatkowego. Oznacza to, że fakturę powinniśmy wystawić najpóźniej w dniu otrzymania zapłaty (w całości lub w części), a gdy nie ma zapłaty, najpóźniej po upływie 30 dni od dnia wykonania usługi. Natomiast najwcześniej i - podkreślam - najbezpieczniej podatkowo fakturę powinniśmy wystawić w dniu wykonania usługi. Jak widać, ustalenie momentu wykonania jest bardzo istotne, aby prawidłowo rozliczyć i udokumentować wyświadczenie takiej usługi dla celów VAT.
• art. 784-787 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731
• art. 2 pkt 22, art. 19 ust. 13 pkt 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 888
• § 9 ust. 1 pkt 3, § 15 ust. 1-2 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 95, poz. 798; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 89, poz. 542
Paweł Dymlang
doradca podatkowy