Podatek akcyzowy jest, w przeciwieństwie do podatku od towarów i usług, selektywnym podatkiem konsumpcyjnym. VAT jest bowiem powszechnym podatkiem konsumpcyjnym, a więc podatkiem należnym co do zasady od wszystkich towarów i usług. Z kolei, akcyza jest podatkiem należnym tylko od niektórych towarów uznawanych za wyroby akcyzowe oraz od samochodów osobowych.
To jest pierwsza przesłanka podlegania danego stanu faktycznego opodatkowaniu podatkiem akcyzowym. Drugą jest wykonanie określonej czynności podlegającej opodatkowaniu z udziałem wyrobu akcyzowego lub samochodu osobowego. Te czynności, w przypadku samochodów osobowych, to:
- Import samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym;
- Nabycie wewnątrzwspólnotowe samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym.
Polecamy: Czy każda ciężarówka nie podlega akcyzie
Pierwsza sprzedaż na terytorium kraju samochodu osobowego niezarejestrowanego na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym:
a) wyprodukowanego na terytorium kraju;
b) od którego nie została zapłacona akcyza z tytułu importu albo nabycia wewnątrzwspólnotowego.
Sprzedaż na terytorium kraju samochodu osobowego niezarejestrowanego na terytorium kraju, następująca po pierwszej sprzedaży, jeżeli wcześniej akcyza nie została zapłacona w należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony.
Podatek akcyzowy należny z tytułu określonych czynności mających za przedmiot samochód osobowy jest podatkiem jednofazowym, a więc należnym tylko na jednym etapie obrotu (warunek – rejestracja pojazdu na terytorium RP).
Zasada jednofazowości polega na tym, że jeżeli w stosunku do samochodu osobowego powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z czynności podlegającej opodatkowaniu to nie powstaje obowiązek podatkowy na podstawie innej czynności podlegającej opodatkowaniu, jeżeli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości.
Mając na względzie powyższe wyjaśnienia należy wyjaśnić obie przesłanki podlegania danego stanu faktycznego opodatkowaniu akcyzą. Przesłanka polegająca na wykonaniu określonych czynności podlegających opodatkowaniu zasadniczo nie budzi większych wątpliwości. Wątpliwości, i to te o znaczeniu podstawowym, budzi natomiast druga z przesłanek, a więc wyrób traktowany jako podlegający opodatkowaniu. W analizowanym przypadku będzie to samochód osobowy.
Tylko takie bowiem auto podlega opodatkowaniu akcyzą. Zatem, dla jak najbardziej precyzyjnego ustalenia faktu podlegania danej czynności z udziałem określonego pojazdu opodatkowaniu podatkiem akcyzowym konieczna jest znajomość definicji samochodu osobowego ustalonej dla potrzeb akcyzy.
Pojęcie „samochód osobowy” jako przedmiot opodatkowania akcyzą posiada swoją definicję legalną w art. 100 ust. 4 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 roku (Dz. U. z 2009 r., nr 3, poz. 11 ze zmianą, dalej zwanej: „ustawą akcyzową”). Zgodnie z tym przepisem:
„Samochody osobowe są to pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703 przeznaczone zasadniczo do przewozu osób, inne niż objęte pozycją 8702, włącznie z samochodami osobowo-towarowymi (kombi) oraz samochodami wyścigowymi, z wyłączeniem skuterów śnieżnych o kodzie CN 8703 10 11, pojazdów typu meleks o kodzie CN 8703 10 18 oraz pojazdów typu quad o kodzie CN 8703 10 18”.
Polecamy: Samochód jako środek trwały w działalności gospodarczej
Z powyższego przepisu wyraźnie wynika, że definicja samochodu osobowego dla potrzeb podatku akcyzowego jest definicją ustaloną wyłącznie dla potrzeb podatku akcyzowego. Definicja ta jest specyficzna, dlatego że opodatkowaniu akcyzą podlegają:
- pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703 przeznaczone zasadniczo do przewozu osób (inne niż uwzględnione w pozycji CN 8702).
W tym miejscu należy zastanowić się, czy samo ustalenie zasadniczego przeznaczenia danego pojazdu ostatecznie przesądzi opodatkowanie danego auta podatkiem akcyzowym. Na pierwszy rzut oka wątpliwości budzić może konstrukcja art. 100 ust. 4 ustawy akcyzowej.
Przepis ten wskazuje bowiem, że opodatkowaniu akcyzą podlegają także między innymi pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703 przeznaczone zasadniczo do przewozu osób, inne niż objęte pozycją 8702, włącznie z samochodami osobowo-towarowymi (kombi).
W mojej ocenie, interpretacja tego przepisu może być tylko jedna i musi ona opierać się na wynikach wykładni językowej (gramatycznej) art. 100 ust. 4 ustawy akcyzowej. Zgodnie z tymi wynikami, tylko takie auta kombi, które są jednocześnie zasadniczo przeznaczone do przewozu osób podlegać winny opodatkowaniu podatkiem akcyzowym.
Wskazuje na to konstrukcja wyrazu „włącznie”. Tym wyrazem posłużył się ustawodawca, aby zestawić ze sobą przeznaczone zasadniczo do przewozu osób pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703 oraz właśnie auta kombi. Zgodnie ze słownikiem języka polskiego (www.sjp.pwn.pl) wyraz „włącznie” to: „partykuła włączającą do zakresu charakteryzowanej w zdaniu całości jej ostatni element”.
Skoro tak jest w istocie rzeczy, to jeżeli uznamy, że partykuła „włącznie” odnosi się do pojazdów przeznaczonych zasadniczo do przewozu osób, to samochody osobowo – towarowe (kombi), aby podlegały opodatkowaniu akcyzą, muszą najpierw być przeznaczone zasadniczo do przewozu osób. To nie powinno budzić wątpliwości interpretacyjnych.
W przypadku dojścia do odmiennych od ww. wniosków interpretator naraża się na zarzut dokonywania wykładni contra legem (wbrew prawu).
W mojej zatem ocenie, opodatkowaniu akcyzą podlegają:
- Pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703 przeznaczone zasadniczo do przewozu osób (inne niż uwzględnione w pozycji CN 8702);
- Samochody przeznaczone zasadniczo do przewozu osób, uwzględnione w czterocyfrówce CN 8703 oraz osobowo – towarowe (tzw. kombi);
- Samochody przeznaczone zasadniczo do przewozu osób, uwzględnione w czterocyfrówce CN 8703 oraz wyścigowe.
Wykładnia a contrario art. 100 ust. 4 ustawy akcyzowej prowadzić musi do wniosku, iż opodatkowaniu akcyzą nie podlegają te czynności opodatkowane, które mają za przedmiot:
Pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne inne niż zasadniczo przeznaczone do transportu osób, lub
- Skutery śnieżne o kodzie CN 8703 10 11, lub
- Pojazdy typu meleks o kodzie CN 8703 10 18, lub
- Pojazdy typu quad o kodzie CN 8703 10 18.
Jeżeli bowiem dany pojazd jest jednocześnie zaliczony do czterocyfrówki CN 8703 oraz jest przeznaczony zasadniczo do przewozu osób, to podlega on opodatkowaniu akcyzą jako przedmiot określonych czynności opodatkowanych tym podatkiem.
Polecamy: Podatki 2011
Zarówno art. 100 ust. 4, jak i Scalona Nomenklatura wskazują na zasadnicze przeznaczenie danego pojazdu jako kryterium klasyfikacyjne do czterocyfrówki CN 8703 (zasadnicze przeznaczenie do transportu osób) lub CN 8704 (zasadnicze przeznaczenie do transportu towarów). Powyższe stanowisko znalazło potwierdzenie na przykład w powołanym powyżej wyroku WSA w Warszawie (sygnatura akt numer III SA/Wa 271/08).
W orzeczeniu tym Sąd stwierdził, iż aby dany pojazd mógł podlegać opodatkowaniu podatkiem akcyzowym, musi przede wszystkim być przeznaczony zasadniczo do przewozu osób.
Parametrem, który decydował będzie jednocześnie o prawidłowości klasyfikacji do czterocyfrówki CN 8704 (lub CN 8703) oraz o przeznaczeniu aut zasadniczo do przewozu towarów (lub osób) jest proporcja ładowności.
Jeżeli proporcja ta wskazuje na przewagę ładowności ciężarowej nad ładownością pasażerską, to dany pojazd musi być automatycznie klasyfikowany do czterocyfrówki CN 8704 oraz jest przeznaczony zasadniczo do przewozu towarów. Jeżeli sytuacja (proporcja) będzie odwrotna, to klasyfikacja będzie opierała się o czterocyfrówkę CN 8703, a pojazd będzie przeznaczony zasadniczo do przewozu osób.
W tym miejscu należy wyraźnie stwierdzić, iż istotne elementy danego, podatkowoprawnego stanu faktycznego (w tym także i klasyfikację danego pojazdu) trzeba ustalać na określony moment. Tym momentem jest zasadniczo data powstania obowiązku podatkowego (w przypadku podatków) lub przyjęcie zgłoszenia celnego w przypadku procedur celnych (cło).