Obowiązek wystawienia faktury - przepisy
Zgodnie z art. 106b ust. 3 ustawy o VAT, na żądanie nabywcy (także osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, niebędących podatnikiem VAT i nieposiadających NIP) podatnik ma obowiązek wystawienia faktury VAT na nazwisko nabywcy.
Faktura taka może dokumentować sprzedaż oraz otrzymanie całości lub części zapłaty przed wykonaniem sprzedaży, z wyjątkiem czynności, o których mowa w odpowiednich przepisach ustawy o VAT, a także sprzedaż zwolnioną przedmiotowo z podatku VAT (na podstawie przepisów ustawy lub stosownego rozporządzenia) oraz sprzedaż dokonywaną przez podatnika korzystającego ze zwolnienia podmiotowego w podatku VAT.
W myśl ww. przepisu żądanie wystawienia faktury, aby podatnik był zobligowany do jej wystawienia, powinno być zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.
Ministerstwo Finansów radzi więc, że osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej i nieposiadająca NIP w celu otrzymania faktury VAT powinna zwrócić się z tym żądaniem do sprzedawcy w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty. Wówczas sprzedawca jest zobowiązany do wystawienia faktury bez NIP na rzecz takiej osoby.
Co z paragonem z kasy fiskalnej?
Warto wskazać, że zgodnie z art. 111 ust. 1 i ust. 3a podatnicy VAT dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych mają obowiązek:
- prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących;
- wystawić i wydać nabywcy paragon fiskalny lub fakturę z każdej sprzedaży: w postaci papierowej lub za zgodą nabywcy, w postaci elektronicznej, przesyłając ten dokument w sposób z nim uzgodniony.
Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że w przypadku gdy faktura dotyczy sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej, do egzemplarza faktury pozostającego u podatnika dołącza się paragon dokumentujący tę sprzedaż. Zatem paragon powinien zostać podłączony do egzemplarza faktury pozostającego u sprzedawcy.
Natomiast gdy faktura w formie elektronicznej dotyczy sprzedaży zaewidencjonowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej, podatnik zostawia w dokumentacji paragon dotyczący tej sprzedaży z danymi identyfikującymi tę fakturę.
Faktura może być bez NIP
Dane jakie powinna zawierać faktura, określa art. 106e ust. 1 ustawy o VAT. Wśród nich wymienia się m.in. numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług zidentyfikowany jest dla podatku lub podatku od wartości dodanej.
Jednakże (jak wskazuje Ministerstwo Finansów) w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej nie ma obowiązku podawania na fakturze numeru NIP. Skoro bowiem paragon wystawiony na rzecz konsumenta nie zawiera numeru NIP nabywcy, faktura również nie będzie zawierała numeru NIP nabywcy.
Warto też wskazać, że zgodnie z art. 3 ustawy z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników identyfikatorem podatkowym podatników będących osobami fizycznymi niebędących zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług lub nieprowadzących działalności gospodarczej jest numer PESEL. Jednak nie ma obowiązku podawania na fakturze numeru PESEL nabywcy, bowiem zgodnie z art. 106e ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT trzeba na fakturze wskazać numer, za pomocą którego nabywca towarów lub usług jest zidentyfikowany na potrzeby podatku lub podatku od wartości dodanej, pod którym otrzymał on towary lub usługi. Numerem tym może być tylko NIP, a więc nie ma obowiązku wpisywania numeru PESEL. Najczęściej zatem w systemach do fakturowania, wystawiając fakturę dla nabywcy niebędącym podatnikiem VAT i nieposiadającym NIP, w polu przeznaczonym na NIP wpisuje się "BRAK".
Wystarczające jest zatem podanie na fakturze takich podstawowych danych nabywcy jak imię i nazwisko oraz adres.
Potwierdzono to także w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 lutego 2020 r., sygn. 0114-KDIP1-3.4012.639.2019.1.MT:
Odnosząc się zatem do wątpliwości Wnioskodawcy, dotyczących sprzedaży dokonywanej na rzecz osób nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych (konsumentów), w przypadku, gdy klient oświadczy, że:
- zakupu dokonuje jako osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej albo rolnik ryczałtowy,
- faktycznie dokonał zakupu towaru, co do którego wnioskuje o wystawienie faktury,
- nie jest czynnym podatnikiem VAT w Polsce,
- nie jest podatnikiem podatku od wartości dodanej w innym kraju UE,
- nie wykorzysta faktury do rozliczeń podatkowych w zakresie podatku VAT,
należy wskazać, że Wnioskodawca będzie uprawniony do wystawienia na żądanie klienta faktury do paragonu fiskalnego niezawierającego NIP, jednakże faktura taka nie może zawierać NIP nabywcy. Wystawienie faktury bez NIP nabywcy będzie prawidłowe, jeżeli zostaną zawarte inne informacje, jak dane osobowe oraz adres, które pozwolą na identyfikację nabywcy. Należy zaznaczyć również, że nie ma obowiązku w takim przypadku podawania numeru PESEL.
Termin wystawienia faktury
Zgodnie z art. 106i ust. 6 ustawy o VAT w przypadkach, gdy fakturę wystawia się w związku z żądaniem jej wystawienia zgłoszonym przez nabywcę towarów lub usług, fakturę wystawia się:
- nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę, względnie otrzymano całość lub część zapłaty przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi;
- nie później niż 15. dnia od dnia zgłoszenia żądania – jeżeli żądanie wystawienia faktury zostało zgłoszone po upływie miesiąca, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę, względnie otrzymano całość lub część zapłaty przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi.
Forma wystawienia faktury
Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że w świetle obowiązujących przepisów w przypadku np. kas z elektronicznym zapisem kopii oraz kas on-line, kasa może, ale nie musi wystawiać faktur. Zatem jeżeli sprzedawca posiada taką kasę to może nie mieć możliwości wystawienia faktury za jej pośrednictwem. Wówczas faktura, powinna zostać wystawiona przez sprzedawcę w inny sposób np. za pośrednictwem programu komputerowego.
A co jeśli sprzedawca odmawia wystawienia faktury?
Niestety zdarza się, że sprzedawcy nie wiedzą o obowiązku wystawienia faktur osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej. Wielu z nich żąda od nabywców NIP, bo wydaje im się, że każda faktura musi zawierać NIP nabywcy. Często sprzedawcy, jeżeli dowiadują się, że nabywca nie ma NIP i nie jest podatnikiem, to odmawia wystawienia faktury. Niestety czasem zwykła perswazja, a nawet wskazanie przepisów nie pomaga i jedynym sposobem jest zgłoszenie sprawy organom Krajowej Administracji Skarbowej. Najłatwiej to zrobić na całodobowy bezpłatny telefon interwencyjny: 800 060 000, bądź też na adres skrzynki e-mail: powiadomKAS@mf.gov.pl. Wskutek tego zgłoszenia może być wszczęta kontrola u takiego sprzedawcy i może on zostać ukarany za niewystawienie faktury.
Paweł Huczko
Źródła:
- Odpowiedź Ministerstwa Finansów z 5 października 2021 r. na pytania redakcji portalu infor.pl;
- interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 lutego 2020 r., sygn. 0114-KDIP1-3.4012.639.2019.1.MT.