Zgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 19a ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT, obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą wykonania usługi lub części usługi, o ile dla tej części określono zapłatę. Wykonanie świadczenia (usługi lub jej części) należy zaś rozumieć jako zakończenie realizacji wszelkich czynności, do których podjęcia zobowiązany jest usługodawca zgodnie z treścią umowy łączącą go z zamawiającym (usługobiorcą). Ewentualnie, może chodzić tu o zakończenie wszelkich obowiązków przewidzianych dla danego etapu prac, dla którego to etapu ustalono zapłatę.
W przypadku usług budowlanych i budowlano-montażowych obowiązek podatkowy powstaje z reguły z chwilą wystawienia faktury (art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a ustawy o VAT). Jednakże, gdy takiej faktury nie wystawiono obowiązek podatkowy powstaje nie później niż 30. dnia od wykonania usługi (art. 19a ust. 7 w zw. z art. 106i ust. 3 pkt 1 ww. ustawy). W przypadku zaś usług budowlanych (budowlano-montażowych) realizowanych na rzecz osób fizycznych obowiązek podatkowy należy rozpoznać co do zasady z chwilą wykonania tych usług. Tym samym, również w odniesieniu do tego typu usług ustalenie prawidłowego momentu wykonania ma istotne znaczenie.
Przez lata trwał spór co do tego, czy w przypadku usług budowlanych moment wykonania powinien oznaczać zakończenie wszelkich prac, czy też moment dokonania odbioru robót zgodnie z Kodeksem cywilnym. W najnowszych orzeczeniach wskazuje się jednak, że protokoły odbioru mają jedynie charakter potwierdzenia spełnienia określonej usługi budowlanej (budowlano-montażowej) lub jej części. Jednak, nie wpływają na ustalenie obowiązku podatkowego w VAT. Określając prawidłowy moment wykonania takiego świadczenia należy każdorazowo zwracać uwagę na faktyczne zakończenie prac (części prac). Uzależnienie momentu wykonania usługi budowlanej (lub jej części) od dokonania odbioru (i to bez zastrzeżeń) mogłoby spowodować znaczne przesunięcie w czasie powstania obowiązku podatkowego.
Polecamy: VAT 2018. Komentarz
Stanowisko takie zostało zaprezentowane w wyroku NSA z 28.04.2017 r. sygn. akt I FSK 1811/15: „Uzależnienie powstania obowiązku podatkowego w przypadku usług budowlanych, czy budowlanych od podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego i to bez zastrzeżeń, jak trafnie zauważył Sąd pierwszej instancji miałoby charakter prawotwórczy i wprowadzałoby przesłankę formalną nie przewidzianą przez przepisy podatkowe. Mogłoby też spowodować przesunięcie powstania obowiązku podatkowego na czas bardzo niepewny. Często bowiem w praktyce zdarzają się sytuacje odmowy podpisania protokołu odbioru nawet w przypadku niewielkich usterek. W powołanym wyżej orzecznictwie moment wykonania tego typu usługi umiejscawia się przed momentem podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego, uznając go jako dokument, który jedynie potwierdza wykonanie usługi, a nie decyduje o dacie jego wykonania. Stanowisko to Naczelny Sąd Administracyjny w tym składzie w pełni podziela”. Podobny pogląd został przedstawiony również w wyroku NSA z 7.02.2017 r. sygn. akt I FSK 840/15 i z 7.06.2017 r. sygn. akt I FSK 1686/15.
Podsumowując, zgodnie z prezentowaną linią orzeczniczą, właściwym postępowaniem jest ustalanie momentu wykonania usług budowlanych czy budowlano-montażowych z chwilą rzeczywistego zakończenia prac lub danego etapu (części) prac, jeśli dla tego etapu określono płatność. Podpisanie protokołu zdawczo-odbiorczego przez strony transakcji ma jedynie wtórny charakter i służy potwierdzeniu spełnienia określonego świadczenia (lub jego części).
Ewelina Kalita, Kierownik Zespołu ds. Podatków Pośrednich
ECDDP Sp. z o.o.